Het is een gewichtig gewricht. Er gebeurt zoveel dat je conclusies zou willen trekken, maar de samenhang in de bewegingen veroorzaakt een soort onvoorspelbare torsie, waardoor zaken op een nieuwe manier verstrengeld raken en waardoor processen draaien maken. Ik vraag me al twee maanden af of ik het aandurf om optimistisch te zijn, te hopen op leervermogen. Je ne sais pas.

We waren inmiddels gewend aan een aantal crisisachtige veranderingen:
* Bijvoorbeeld, we hebben Trump, die bezig is America great again te maken door zich uit allerlei verdragen terug te trekken en iedereen op het internationale podium tegen de schenen te schoppen. Het schept een machtsvacuüm en een verzwakking van internationale oplossingsmechanismen.
* Bijvoorbeeld, we hebben al een tijdje weet van het feit dat het klimaat verandert en de biodiversiteit afneemt. We konden dat een tijd lang afschuiven op industrieland China en de oerwoudbranders en -kappers in Brazilië en Indonesië bijvoorbeeld maar inmiddels niet meer. We weten dat we zelf aan de bak moeten, “maar ja, ik ben maar een druppel op een gloeiende plaat”.
* Bijvoorbeeld, we hebben al een tijdje weet van het feit dat we te veel stikstof de natuur in blazen in de vorm van NOx en NH3. Het laatste komt door een uit de hand gelopen agrarisch vleesproductie-model, dat ook allerlei volksgezondheidsrisico’s met zich brengt, maar de NOx ontstaat door te veel reizen en onnadenkend produceren.
* Bijvoorbeeld, we weten dat in Nederland niet alleen allerlei plantjes verdwijnen door de stikstof, maar ook dat door maatregelen rond mest, waterbeheersing, bestrijdingsmiddelen etc in de agrarische sector het aantal insecten en vogels in Nederland is gehalveerd. Boeren mogen nog steeds grondwater oppompen in gebieden die sterk onder droogte lijden en doen dat dan ook. Onder welke druk gaan boeren die van het land, de natuur en het klimaat leven zover dat ze hun eigen biotoop vernietigen?
* Bijvoorbeeld, we weten dat het construct “Europa” te complex en te zwak is door onderlinge verdeeldheid om een grote internationale rol te spelen, maar nu ook niet meer op vriendje USA kan leunen. De verdeeldheid komt deels door een gedeeltelijke invoering van de Euro en het ontbreken van een verevenings- en solidariteit-mechanisme tussen armere en rijkere delen van Europa
* Bijvoorbeeld, we weten, nu we het toch over arm en rijk hebben, dat weliswaar de inkomensongelijkheid afneemt wereldwijd, maar tegelijkertijd de concentratie van bezit bij een beperkt aantal superrijken en supermachtigen toeneemt. Het wringt steeds meer.

En dan hebben we nu juffrouw Corona. En deze jonge dame maakt de spanningen groter en zichtbaarder. We beseffen meer. En met we bedoel ik voornamelijk burgers. Ik heb niet de indruk dat er in overheidsland genoeg beweegt. Laten we er een paar bij de naam noemen, lokaal, hier in Nederland:
+ Carola: ze zou wat doen aan de stikstof, maar de ouwe rechtse knar Remkes moet weer constateren dat het niet alleen niet genoeg is, maar ook te vrijblijvend en daardoor niet voldoet aan het arrest van de Hoge Raad waarmee de stikstofcrisis begon. Half politiek Nederland werd bang van het bijna fascistisch FDF, het leidde er zelfs toe dat pseudo-fascisten als het Form van Thier nu in 2 provincies bestuursmacht heeft. Als de staat buigt voor boeren die geweld gebruiken verdwijnt het gezag van de staat en haar instituties.
+ Wopke: zou rond de financiële gevolgen van de Coronacrisis hebben kunnen bijdragen aan meer stabiliteit en balans in Europa, Europa dat elkaar zo nodig heeft om sterker te worden op het mondiaal toneel, maar deed exact het tegenovergestelde door de diplomatieke blunder van Jeroen Dijsselbloem verder uit te vergroten. Nou is Wopke nog onervaren, maar Mark die nu tien jaar relaties bouwt in Europa had beter moeten weten. Dit gaat niet alleen ten koste van de positie van Nederland, het maakt Europa eerder zwakker en meer verdeeld dan sterker.
+ Cora: Ach Cora kon met de het terugdraaien van de 130 km/u naar 100 overdag een potje bij me breken. Maar nu is ze samen met Wopke zo diep gebogen voor de lobby van de luchtvaart, KLM/AirFrance en Schiphol, dat er dingen gebeuren die niemand meer snapt. Miljarden naar bedrijven die miljoenen uitkeren aan bonussen, in vliegtuigen geen afstand houden, Cora en Carola hebben beiden niet genoeg bezemsteel in de rug waar het gaat om hun “eigen sector” ze pakken niet door en de burger ziet weer die ongelijkheid. Waar Wopke in Europa belachelijk star is zijn zij te slap.
+ Hugo. We hebben de gezondheidszorg grotendeels overgeleverd aan de markt en sturen de sector aan met prestatieafspraken, zorgplafonds en veel wantrouwen. We hebben ze nu beschermd door hun capaciteit als maatstaf te nemen voor Corona-maatregelen, maar intussen zijn de werkers in de thuiszorg en verpleegtehuizen, beschermd noch getest. Bij de aansturing van de vragen om zorg zitten betrekkelijk onervaren en lager opgeleiden indicatiestellingen van verpleegkundigen en huisartsen af te wijzen, zonder enige kennis van de concrete situatie en dus zonder mogelijkheid tot inlevingsvermogen. Of het rond de WMO bij gemeenten veel beter gaat waag ik te betwijfelen. Maatregelen om psychiatrische patiënten te beschermen tegen gedwongen opname leveren zoveel extra werk op dat de wet zich via extreme wachtlijsten tegen dezelfde patiënten keert die men wilde beschermen. Het leervermogen in deze hoek van zorgverzekeraars en beleidsmakers is uiterst laag….
+ Ingrid, D66 zou het hoger onderwijs en de cultuur redden. Na die Datsjadromer Halbe was er van de veerkracht van de culturele sector al weinig over, nu moeten ze citaat Ingrid: “Niet zeuren over wat ze niet krijgen maar bedenken wat er allemaal kan met wat ze wel”. Als er één sector kapotgaat aan de anderhalvemeterregels is het de cultuur. En er is nog een sector die al jaren kreunt en steunt onder belachelijke prestatieafspraken rond publicaties en tenders rondom subsidies voor onderzoek. Het hoger onderwijs. Men mag daar nu energie blijven steken in afstandsonderwijs, waardoor weer allerlei randzaken die niets met de kwaliteit van onderzoek en onderwijs te maken hebben weer meer tijd vergen. Ingrid grijpt niet in. Het kabinet geeft op zich best een goed voorbeeld waar het gaat om het serieusnemen van de wetenschap door de epidemiologen te volgen. Maar Rutte wordt in persconferenties plotseling “ziek van sociologentaal” …. om dat te vermijden praat hij plotseling over “systemisch racisme”: dat is bedrijfssociologentaal Mark: systemisch is jargon voor stelselmatig, ingebakken in de manier waarop het stelsel, het systeem werkt. We nemen elkaar dus nog steeds niet serieus.

Die Sociologentaal brengt ons bij het nu weer erg manifest aan de oppervlakte komen van het onderwerp ongelijkheid. We zijn aan ludieke manifestaties gewend rond de emancipatie van vrouwen en lhbters, maar nu rond de scherpte waarmee het systemische racisme aan de orde komt, komt er iets veel fundamentelers boven: De crisissen en crisisjes die hierboven staan hebben allemaal vergelijkbare mechanismen gemeen:

1. Bijvoorbeeld de klimaatcrisis en de Coronacrisis zijn beiden crisissen die arme landen en arme mensen daarbinnen meer raken dan de rijke landen en de blanke rijken daarbinnen. Ze maken de kloof voelbaar, manifest en slecht uitlegbaar
2. Bijvoorbeeld vrijwel het hele palet legt bloot dat wij op dit moment in onze politieke instituties, hier in Nederland, in Europa en op mondiaal niveau, onvoldoende samenhang, daadkracht en mededogen weten te bouwen. We knoeien. We slepen ons van klimaatconferentie naar klimaatconferentie, Wiebes deed in zijn rechtlijnigheid iets unieks rond de gaswinning, maar of hij hierna nog echte pepernoten bakt rond de energietransitie moet ik nog zien, Europa doet maanden over maatregelen die tot verzet van de krenterige vier onder leiding van Nederland leiden.
3. Het ‘systemisch wantrouwen’ binnen de overheid richt zich niet alleen op zorgprofessionals en onderwijskrachten. De belastingdienst en de politie werken met datasystemen en algoritmes die etnisch profileren gemakkelijk maken en soms dus zelfs gebruikelijk. Mijn ervaring met sanctieopleggers in de WMO bij gemeenten is jammer genoeg niet veel meer aanleiding voor hoop.
4. De markt praat wel, maar doet anders. Het gedrag van mondkapjeshandelaars, slachthuizen, sommige digitale-shophouders toont aan dat wat zwak is, in de nood zit, digibeet is, niet oplet, niet wordt beschermd maar gepakt
5. Alle crisissen trekken krachten aan die die instituties nog verder willen ontmantelen. Trump nam een idioot mee als Bannon en ook Stone die de macht van de VS wilden uitbouwen door anderen te verzwakken. Johnson heeft een liegende malloot, Cummings, meegenomen als Brexit-architect en dit soort figuren hebben actief politieke stromingen aangewakkerd die mallotig conservatisme, soms zelfs weer antisemitisme (Soros als symbool) en blanke superioriteit aanmoedigen. Forum voor Democratie pleit hier nu openlijk voor het gedwongen remigreren van allochtonen om huizen vrij te maken voor blanke gezinnetjes. In Italië en Polen zijn sterke krachten bezig in de richting van het vooroorlogse Duitsland, dat overigens nu met de AfD een stroming in huis heeft die gevaarlijk is. Je zal nu maar een kleurtje hebben. Als de krachten die je willen verwijderen steeds luider en sterker worden komt er een moment dat je knielt met gebalde vuisten. En dat is dan niet alleen om Amerikaanse agenten die geen maat kunnen houden

Het gaat dus niet alleen om “systemisch racisme” Mark, het gaat ook om het “systemisch uithollen van de overheid” door de VVD en haar vrienden, het gaat ook om het “systemisch bevoordelen van bezitters en grote bedrijven”, om het “systemisch leunen op ‘de markt’, die “neutraal” werkt en waaraan dus per definitie elke vorm van ethiek ontbreekt”. Voor ethiek, verbinding, mededogen en bescherming van het zwakke moet je niet bij de markt zijn. Maar wel bij de politiek die diezelfde markt zo hoog te paard heeft gezet?

De vraag is dan ook, heb ik reden om aan te nemen dat we wijzer en beter uit de Corona-crisis komen? Is die Coronacrisis zo groot en belangrijk dat er iets “systemisch” door verandert? Of is het gewoon de achtste in het rijtje of zo en gaat het straks met wat optische aanpassingen als wat meer thuiswerken en wat minder boeren gewoon allemaal weer door? Ik vrees het laatste…. Ondanks George Floyd…. Ondanks de vertrekkende Merkel….