Het is 1939. Pas over 30 jaar zal Martin Luther King over zijn droom vertellen en een mars leiden, die te maken heeft met blanke willekeur en macht over zwarte levens (en later daarom worden vermoord). Billie Holiday neemt Strange Fruit op. Een song over lijken van zwarten die na een lynchpartij aan de takken van een boom bungelen. Dat was in de 30er jaren in het zuiden van de VS, ok niet aan de orde van de dag, maar toch, nauwelijks nieuws. Wat een moed moet je hebben om dat te zingen, als zwarte vrouw in die tijd.

Tekst

Vertaling

Strange Fruit Southern trees bear a strange fruit, Blood on the leaves and blood at the root, Black bodies swinging in the Southern breeze, Strange fruit hanging from the poplar trees. Pastoral scene of the gallant South, The bulging eyes and the twisted mouth, Scent of magnolia, sweet and fresh, Then the sudden smell of burning flesh! Here is a fruit for the crows to pluck, For the rain to gather, for the wind to suck, For the sun to rot, for the trees to drop, Here is a strange and bitter crop. Lewis Allan

Vreemd ooft De bomen in het zuiden dragen vreemde vruchten bloed op de bladeren en bloed aan de wortels zwarte lijven bengelen in de zuiderse bries vreemde vruchten hangen aan de populieren. Een landelijk tafereel in het gallante Zuiden uitpuilende ogen, verwrongen mond de geur van magnolia zoet en fris en dan plots de geur van brandend vlees! Dit zijn vruchten waarvan de kraaien plukken waarvan de regen oogst, waaraan de wind zuigt die rotten in de zon, die vallen van de bomen dit is een vreemd en bitter ooft. Karel D’huyvetters

Strange Fruit (oorspronkelijk Bitter Fruit getiteld) werd in 1937 geschreven door een onderwijzer uit the Bronx Lewis Allan (een pseudoniem van Abel Meeropol). Hij was waarschijnlijk geïnspireerd door een foto van een lynchpartij van twee Afro-Amerikanen, Thomas Shipp en Abram Smith, die in 1930 werden opgehangen in Indiana.

Het leven van Billie Holiday is niet gemakkelijk geweest. Volgens sommigen ook omdat de FBI probeerde haar en het lied uit de wereld te houden. Wat goddank niet is gelukt. Zie maar, dit is ze 20 jaar later.

Ik zei nog, doe dat nou niet, Billie Holiday eerst, daar kan niemand meer overheen. Waar. Maar het is wel de “oudste” in de rij. En dit projectje begon ook met niet alleen een klacht of moed. Ik wou muziek brengen met een verhaal, een boodschap misschien. Ja, dan kan Stand By Your Man van Tammy Wynette ook. Maar dat gaan we maar niet doen..

Maar, de indringendheid waarmee Aretha Franklin om Respect vroeg… Levert dat dan geen kippenvel op?

De eerste keer dat ik overrompeld werd door een zangeres met een verhaal en een boodschap, ging het over vrijheid. Vrijheid is gewoon een ander woord voor niets te verliezen hebben. En wat is “niets” dan? Niets lieverd, dat is niets dat niet gratis is. Je lift door het land, je hebt elkaar en een gitaar en je voelt je heerlijk als Bobby de blues speelt. Maar is dat vrije leven een leven dat vol te houden is?

Soms is het een verhaal over hoe een gewoon dagelijks leven, met de druk om geld te verdienen en een maaltijd op tafel te krijgen ook een toestand kan opleveren die schrijnt. Een verhaal waarin we het hebben over een drama, een drama dat wordt benoemd en er wordt over gesproken, maar het verdriet van een van de gezinsleden erover wordt niet wordt opgemerkt en het grotere drama dat er achter ligt gebagatelliseerd… hij deugde toch al niet dus.

Ode to Billy Joe is er zo een

Maar misschien is zelfs dat al te zwaar voor wat ik bedoel. Of wie ben ik eigenlijk om te oordelen over de zwaarte van het lot dat vrouwen bezingen. Rory Block zong een beeldschone song over wat het is om een vent te hebben die erg van whisky houdt. A sinking ship… Je zal maar van hem houden, dan is het een hel om te besluiten of je blijft, je weet het gewoon niet…. Of het proberen, toch samen, want je beseft niet hoe erg het is tot je het hebt geprobeerd

Billie Holiday zal een droom hebben gehad. Een droom van een zangeres worden, met invloed op de wereld. Met haar uitzonderlijk talent redde ze dat nog ook, ondanks de tegenwerking en de discriminatie in haar wereld. Maar waar eindigt een vrouw die net dat talent en het beetje geluk dat erbij hoort niet had? En is dat lot anders dan het lot van een man die het net niet rooit? Mannen belanden dan meestal niet in of aan het randje van de seksindustrie… Pearl’s A Singer vertelt zo’n verhaal. En het schuurt. Roger Waters zou vragen “is this the life we really want?”

Maar, activistische zwarte vrouwen, ze zijn er nog. Bijvoorbeeld Tracy Chapman. Voortdurend actief rond mensenrechten en sociale issues. Op haar debuut album stond Revolution. Hij komt er misschien aan, mensen praten erover:

While they’re standing in the welfare lines
Crying at the doorsteps of those armies of salvation
Wasting time in the unemployment lines
Sitting around waiting for a promotion

Don’t you know
Talkin’ ‘bout a revolution

Later schreef ze ook songs die gaan over de vraag wat waarde heeft, en daarmee waarvoor je niet moet zwichten want: All That You Have Is Your Soul. Een monument van een vrouw

Okee dat andere prachtige nummer dan ook. Wijze moeder vertelt haar dochter:

Op haar eigen manier is Beyonce Knowles activistisch. Meer in het gebied van relaties en de positie van de vrouw. Beyoncé, naar eigen zeggen een “modern-day feminist”, schrijft nummers die vaak thema’s als liefde, relaties en monogamie behandelen, evenals vrouwelijke seksualiteit en onafhankelijkheid.

In haar optredens daagt ze uit met haar seksuele aantrekkingskracht. Niet ala the Singer Pearle, maar met een boodschap over de trots om een vrouw te zijn in de VS op dit moment. Haar optreden in de pauze van de superbowl 2013 was legendarisch. YouTube wil die alleen in eigen venster afspelen, sorry dan niet. ze is bekend genoeg

Boodschappen aan (zwarte) vrouwen die op achterstand staan…. We hebben dus nu: je verdient respect… All that you have is your soul. Wees trots op je ‘gender’ je seksuele aantrekkingskracht…

Nina Simone, zingend over de situatie waarin je geen geld, eten, geen schone kleren meer hebt, geen man, geen kinderen, geen dak boven je hoofd… wat wel? Je lijf en je leven. Zit er een lijn in de boodschappen?

Lievere verhalen? Zijn er natuurlijk ook. Bij de volgende weet ik nooit of dit nu gaat over de voorgangers of juist de restanten van een hippiekolonie

Er zijn veel zangeressen die ik erg waardeer, maar die voornamelijk over de liefde zingen. O, niet dat ik daar op neer kijk. Voorbeeld: een song met nogal wat lagen, waarin Janis Ian haar vader toezingt:

Er zijn zangeressen die een spoor van verandering door de popmuziek hebben getrokken, maar die ik hier niet noem, omdat ik geen songs van ze ken met boodschap, met verhaal, met iets dat verdergaat en iets literairs krijgt. Ik moet soms zoeken op plaatsen die ik niet verwacht.

En zo is er bijvoorbeeld een mevrouw P!nk. P!nk had in 2006 een boodschap aan de POTUS, en de heer Junior Walker Bush was op dat moment de president. Als je hoort wat ze hem allemaal wil laten zien om hem met schaamte te vervullen, vraag je je onwillekeurig af wat ze onze huidige wereldleider niet allemaal….

Een van die dingen die wij in Nederland niet zo best kunnen volgen…. en die ook wel onder de aandacht van Presidenten van Amerika worden gebracht… zijn school-shootings. Kinderen die met de wapens van hun vader, bijvoorbeeld, een bloedbad aanrichten op hun school. We hebben een president gehad die wel wat aan het wapenbezit wilde doen, maar dat lukte m niet. Als ik me goed herinner waren het de Boomtown Rats met I Don’t Like Mondays die de rij openden met songs die schoolshootings bezongen. Hier een vrouw die iets zingt met begrip voor de wanhoop van de jonge dader (die niet werd ‘gezien, niet ‘cool’ was of werd gepest, of niet uit de kast durfde of….) en verdriet om de verloren levens….

Over wanhoop gesproken… ik vraag me wel eens af of ik het talent heb om daarvan veel te begrijpen. Maar we hebben een zangeres gekend die er veel van had. Weinig eigendunk, veel twijfel aan de zin van het eigen leven. Ze zocht vergetelheid in drank en drugs en weigerde hulp. Is dat dan een boodschap? Een verhaal? Ze overleed veel te jong aan wanhoop en de middelen die ze zocht om die wanhoop de kop in te drukken. Is dat dan niet een boodschap op zich? Niet zozeer direct de songs maar het leven dat ze zichtbaar leefde? Het voorbeeld van een talent dat niet zag hoe het wel moest? Maar zo dus niet? En wat was dat dan een duur voorbeeld Amy…

Blanke meisjes zingen dus niet alleen lieve liedjes over oude dametjes. In het VK kennen we Kate Tempest. and she is really something else. Dichteres op muziek en soms zonder. Het is geen rap. maar veel van haar werk is een aanklacht, tegen oppervlakkigheid en woede, tegen tweedeling, racisme en seksisme. Tegen die anonieme laffe woede op social media: All Humans Too Late is zonder muziek en hoort hier dus eigenlijk niet. Maar een verhaal, een message….

Maar wij hebben Wende. haar meest recente, van 5 mei jl.:

Hij is niet af, deze. Ik wil geen conclusies trekken of samen vatten. Laten we het einde maar open houden. Er komen vast nog meer prachtige vrouwen met muziek en teksten die raken n zeggingskracht hebben….

* Met suggesties van Nynke, Ellen en Ronald