Racisme, ja.
Een paar dagen geleden zette ik iets op Facebook n.a.v. het gezeur en geschreeuw over Zwarte Piet. Ik was boos op Mark Rutte. En als ik boos word moet ik eerst maar eens even nadenken waar die boosheid vandaan komt. Iets met een eigen intern debat misschien?
Wat ik schreef was:
“Mark R deed een Trumpje de afgelopen dagen. De suggestie dat demonstreren op een kinderfeest fout was en daar de verantwoordelijkheid naar toeschuivend voor het racistisch geweld de laatste dagen. En vervolgens de racisten asociaal noemen in plaats van racistisch en er dan dus ook niet op wijzen dat zoiets bestraft dient te worden. Alsof de fout aan twee kanten ligt. Nee Mark. In onze rechtsstaat is demonstreren een recht en dreigen, intimideren en racistisch bejegenen een inbreuk op dat recht. En een demonstratie is niet fout wanneer deze strafbaar gedrag bij de tegenpartij uitlokt. De tegenpartij is dan fout.
Spreek je uit.
Spreek je uit over het begrijpen wat racisme is, over het begrijpen waar dit vandaan komt en blijf niet dom aan de oppervlakte van het gedrag en het symptoom Zwarte Piet hangen.
En over “gedrag” gesproken:
Dit is nog laffer dan roepen dat het “aan de samenleving is om een oplossing voor Zwarte Piet te vinden”. Dit gaat niet over Zwarte Piet maar over de rechtsstaat waarvan jij de hoeder bent. Meppen, “nikker” en “kuthoer” roepen, met stenen en eieren gooien, heeft niets te maken met roetvegen of niet. Dat is een bruuskering van onze rechtsstaat.
Ik heb geen behoefte aan een Minister President die met een omweg racisme en fascisme legitimeert door een neutrale positie te kiezen als het fout gaat. Mark, dit is jou onwaardig. Een `Trumpje’.”

Ik word dus boos over racisme. Logisch toch? Of bevecht ik dan iets in mezelf.
Racisme: is dat nou iets dat “in de genen zit”? Of is het opvoeding. Nature or Nurture? Half Nederland viel over Stef Blok heen, toen hij suggereerde dat multiculturele samenlevingen niet geslaagd kunnen raken omdat het wezen mens zo niet is gebouwd. Hij is gemaakt om in kleinere, homogene groepen te leven. Zeg maar tussen de 40 en max 150 mensen. Klopt. Zo is de mens begonnen. We mogen de nature-hypothese niet helemaal wegdoen. We hebben erna wel nog een flinke stapel eeuwen evolutie doorgemaakt, maar wie weet. Wie weet bestaat het gen nog. Misschien of liever zeer waarschijnlijk niet bij iedereen actief, zoals het gen voor rood haar (dat zou aan het uitsterven zijn). Zo kan je misschien die groepen iets te dikke getatoeëerde mannen begrijpen met baarden en motorfietsen. Die hebben dan misschien dat gen nog actief. Maar ja Stef. Sinds die in kleine groepen levende jager/verzamelaar zijn we gaan landbouwen. We hebben steden gebouwd achter dijken. De Friezen, Kelten, Kaninefaten en Sachsen zijn vermengd geraakt. Er zullen ook Noormannen tussen gezeten hebben en later Portugese Joden en Franse protestanten en.. we zijn eigenlijk altijd wel trots geweest op onze polder, multiraciaal en -culti als we altijd zijn geweest. Laten we de nature-hypothese niet wegdoen, maar als marginaal beschouwen. Net als Stef. Waarom zou je m wegdoen, nog…. ? Dat zei Rutte zelf ook….

Ik heb laatst nog eens uitgelegd waarom ik van westkust-whisky hou. Die whisky die rokerig is, teersmaak, zout, een vleug jodium soms. Zoals Lagavulin, Talisker en Laphroaig. Dat heeft te maken met de geuren uit mijn jeugd. De geuren in de Schiedamse haven en aan de waterweg. Fris, zoutig, terig… en naar alcohol ruikend in de buurt van de stokerijen. We stookten thuis kolen. In de winter rook het huis een beetje naar de brandende kolenkachel. Het is belachelijk misschien, maar zelfs dit soort vluchtigheid heeft nog steeds invloed op mijn primaire reacties en keuzen. Als er een andere reactie gewenst is moet ik daar zeg maar ‘mijn best voor doen’, discipline tonen, over nadenken of onder sociale druk staan. Zo is er ook veel gezegd, ook veel dat niet voor mijn oren bestemd was en ook niet leek binnen te komen, maar wel binnenkwam. Zo waren er gewoonten, die nooit werden uitgelegd, maar waarvan je de betekenis kon proeven, ruiken en opslaan. En er was veel expliciet ook. Bij al die impliciete en expliciete signalen zat in mijn jeugd veel “vanzelfsprekende blanke superioriteit”. Is dat hetzelfde als racisme? Laat ik het er maar even op houden.
De geschiedenislessen en aardrijkskundelessen op school bevatten veel oordelen over het gebrek aan intelligentie, ijver, ondernemingslust van mensen in Afrika en Indië. Die mensen leven in het nu, van de hand in de tand, bij de dag. Ze plannen niet, ze sparen niet, maken alles op wat ze verdienen, kunnen niet vooruitkijken. Maar dat niet alleen, ik kreeg op school en in de kerk voortdurend te horen dat het “een succes” was als er weer meer “zwartjes” waren bekeerd tot het superieure christendom en hun inferieure bijgeloof achter zich hadden gelaten. Wij blanke kolonialisten waren hun redding. En niet alleen op school en zo. Ook thuis. Met familie en kennissen die in Zuid Afrika voor apartheid waren, in West-Afrika plantages hadden geleid of in Indië iets als onderwijs, of bankzaken deden. De verhalen waren consistent. Wij blanken, wij waren superieur, wij brachten een superieure beschaving, wij brachten superieure kennis over gezondheid en politiek, hebben een superieur geloof en waren bezig de mensheid te redden. Dat we daaraan dan ook het nodige mochten verdienen kwam nauwelijks ter sprake, maar de Gouden Eeuw werd zo wel verklaard.
Als ik tot iets ben opgevoed in mijn ontvankelijke jaren, door familie, dominees en onderwijzers in een gezamenlijk afgestemd bombardement was het wel racisme. Alles wat niet op ons lijkt is inferieur, (genetisch?) onbetrouwbaar, mag worden geholpen aan een beetje beschaving, maar wij moeten wel het proces in de wereld blijven leiden en controleren. Het enige tegenspel daartegen kwam van mijn opa die soms in zo’n gesprek zei dat wat er nu werd gezegd toch wel opvallend veel leek op wat Hitler en de zijnen over de Joden en de Zigeuners zeiden. “Waar hebben we dan die wereldoorlog voor gevoerd?”. Die vraag viel dan als een steen in de kamer en het gesprek veranderde van onderwerp meestal. En ja, vraagje, hoe kan je nou racist zijn als je Nelson Mandela, Kofi Anan, Ghandi en Obama bewondert? Ja dat kan. door die onbewuste primair laag….

Ik vind imiteren leuk. Ik probeer accenten na te doen, Rotterdams, Haags, Twents. Maar er zit langzamerhand een gepolijst laagje overheen, Churandy Martina bijvoorbeeld. Het feit alleen al dat het een accent is dat mij vertedert. Ik probeer het niet meer. Turks-Nederlands, ik heb het een tijdje gedaan. Gestopt. Ik vrees dat het neerbuigend en kwetsend kan zijn. Ik moet nadenken over wat mijn “onschuldige grapjes” voor anderen betekenen, mijn best doen, discipline tonen. O ik kan me het gevoel voor humor voorstellen dat leidt tot grapjes tegen een zwarte collega op kantoor als “zo, moest jij niet mee terug op de boot naar Spanje ? of heb je asiel aangevraagd?” Je moet een ongelofelijke oetlul zijn om zo’n grap ook echt en public uit te spreken, zelfs als je er bewust geen kwaad mee bedoelt, maar die lul heb ik met de paplepel ingegoten gekregen. Ik moet nadenken, mijn best doen, discipline tonen. Het is een laag om een “bloody white-male-supremacist” heen. Je bent geen racist omdat je daarvoor kiest meestal. Sterker nog je kiest ervoor om er niet een te zijn en toch, zitten er in de geuren, in de niet voor jouw oren bedoelde zinnetjes, in de als feiten gebrachte koloniale vooroordelen uit je jeugd, in de plotselinge stiltes na een kritische opmerking, oh die volle pijnlijke stiltes…. allerlei onbewuste subtiele vilein racistische trekjes die je nooit helemaal kwijtraakt en zijn getoond voordat je het wist en wilde…

Sinterklaas is een traditie. Een kinderfeest. Zwarte Piet was in mijn jeugd een soort kinderlokker die snoep deelde maar je als je stout was in de zak meenam naar Spanje. Toon Hermans zou zeggen “Ik moest niks hebben van die Snieklaas met zijn knecht”. Wat hier misgaat is niet dat Piet is veranderd in een steeds minder zwarte kindervriend, maar dat een aantal mensen met Afrikaanse voorouders die we waarschijnlijk zelf uit geldelijk gewin van Afrika naar Suriname hebben gebracht protesteren tegen de vanzelfsprekendheid waarmee witte mensen nog steeds hangen aan het beeld van de domme knecht, die alleen op aarde is voor pret maken, leiding nodig heeft en niet kunnen hebben dat uitgerekend zij dat beeld van de witte superioriteit aan de kaak stellen. Onze zwarte vrienden doen dit nu al een jaar of 30 en omdat we niet luisteren gaan ze steeds harder roepen. En hoe harder ze roepen, hoe meer we ons aangevallen voelen. Wij, racistisch? Nee joh wij beschermen onze tradities. En als je dat niet bevalt rot je maar op naar je roots. Wij hebben het recht om te zijn wie we zijn. Maar is dat ook waar als we arrogante klootzakken zijn? Hufters die minachtend schreeuwen naar en over zwarte mensen?
Eigenrichting is een nog veel oudere traditie. En niet alleen in Nederland. Een traditie die we achter ons hebben gelaten. Gelukkig. Dat is een van die lagen beschaving die we om oud gedrag en wellicht (nature) ook om nog een paar oude genen hebben gebouwd, de rechtsstaat. En die moet worden gehandhaafd en beschermd. Waarom? Omdat we het niet allemaal, altijd in ons hebben om eerst na te denken, ons best te doen en discipline te tonen. Ik beweer niet dat de mededeling van Mark Rutte dat de samenleving het zwarte-piet-vraagstuk zelf moet oplossen en dat de regering daarvoor niet op aarde is een vrijbrief was voor eigenrichting. Het lijkt er echter wel langzamerhand een beetje op. Maar de regering heeft ons dan wel als collectief te helpen met dat denken, die discipline. De regering mag, nee moet, expliciet grenzen stellen als na 30/40 jaar escalatie zichtbaar is dat die grenzen nodig zijn. Ik vind dat de hoeder van die rechtsstaat (en dat is nu Rutte) het hufterige gedrag dat die rechtsstaat in gevaar brengt ook moet straffen en het gesprek moet helpen op gang komen tussen voorhoedes en het geweld de kop moet indrukken. En Mark zwijgt en bagatelliseert.
Als er in de 30er jaren -en hoed u voor te gemakkelijke vergelijkingen- niet zoveel was gezwegen, gebagatelliseerd, als er toen scherper was opgetreden tegen racisme en wit superioriteitsgevoel en -gedrag, wie weet was de zaak dan nooit tot de bekende destructieve proporties geëscaleerd. Zwijgen en bagatelliseren kan oorverdovend destructief worden.

Okee, de conclusie is dus, dat ik boos ben omdat
– we in twee kampen zitten,
– niemand durft te zeggen dat de discriminerende oetlul een niet te onderdrukken onderdeel uitmaakt van (ons aller?) primaire reactiepatronen op vreemdelingen,
– racisme een worsteling is, een vorm van disciplinering vraagt, die we allemaal kennen,
– we er niet tegen kunnen als we ons aangevallen voelen op de nog wat minder geslaagde onderdelen van die worsteling en
– liberaal Nederland zo erg vergeten is waar onze rechtsstaat vandaan komt en dat we de hulp van leiders in de publieke wereld nodig hebben om ons via de rechtsstaat te beschermen tegen onze eigen neigingen uitwassen te begaan.
– En ik bang ben dat de plegers van extreem gedrag uiteindelijk weer winnen

Genoeg zelfonderzoek nu.