Maandelijks archief: januari 2018

Het evolutionaire voordeel van menselijke muzikaliteit

Geef een reactie

Ik vroeg me af hoe het zou zijn, schrijven met een kop vol koorts. Gisteren al. Ook. Ik bedoel het is normaal al niet stil boven, maar met koorts dwarrelt er nog meer aan herinneringen, verlangens, muziek beelden, fantasieën, dromen rond. Kakofonisch en vermoeiend. Gisteren bleek het normaal. Er kwam een eerste nogal coherente flard over de agrarische sector die zijn eigen productiemiddel, grond naar de sodemieter helpt. Ik heb het op Facebook gezet.

Ik lees in twee boeken tegelijk. De nieuwe Murakami en de ouwe Oliver Sachs over muziek. Murakami, een flink deel van zijn boeken bevatten opsommingen van zijn favoriete muziek en beschrijvingen van hoe hij zijn eenvoudige maaltijden bereidt. Alsof hij zo zichzelf en/of zijn personages markeert. De jazz, de oude Duitse klassieken, de nieuwe pop, hij is bijna net zo’n allesluisteraar als ik….. Sachs en muziek. Sinds mijn veertiende en mijn gekke duivel-vererende evolutiefanatieke biologieleraar leef ik met een belangrijke vraag. Ik zal hem hoofdletteren: WAT IN DE NAAM VAN DE DUIVEL IS HET EVOLUTIONAIRE VOORDEEL VAN DE MENSELIJKE MUZIKALITEIT? Ik kan het niet helpen. Ik meen me zelfs letterlijk te herinneren dat hij die vraag stelde in de klas. Muziek, het helpt niet bij het vangen van prooien, niet bij het vinden van voedsel, het is eerder onveilig om muziek te maken in een vijandige omgeving dan de veiligheid bevorderend, en tot nu toe hebben alle diersoorten kans gezien om voortplantingsmaatjes te vinden met slechts een fractie van (vogels een beetje) de menselijke muzikaliteit. In het dierenrijk vinden ouders en kinderen elkaar zonder enige vorm van muziek. Maar (om waarschijnlijk de leraar te citeren…) “jullie verdoen ongeveer 30% van je tijd om te luisteren naar Elvis Presley en jezelf stoer te vinden”. Je moet koorts hebben of dronken zijn om je dit levendig te herinneren, toch? En dronken ben ik niet. Sachs helpt me niet echt, behalve dan dat hij in de eerste twee bladzijden dezelfde vraag stelt. Ik bevind me nu dus in het gezelschap van een psychiater en een lichtelijk gestoorde biologiedocent. Kon slechter. En inderdaad heb ik de rest van mijn leven 30% of meer van mijn wakkere tijd doorgebracht met het luisteren naar of maken van muziek. WAT IS IN DE NAAM VAN DE DUIVEL HET EVOLUTIONAIRE VOORDEEL….

Ook nu, zeker nu, nu ik koortsig ben, ervaar ik mijn brein als een soort Jukebox waar een schat van muziek in opgeslagen zit en zo kan worden opgeroepen. En dan niet “een beetje” een melodietje, alsof je het zelf zingt, nee hele orkesten, brede arrangementen, de verstilling, de emotie van toen we het de eerste keer hoorden. Neem, bijvoorbeeld, Nu, moet ik ineens aan denken: My foolish heart, Bill Evans, Village Vanguard sessions. Het tere begin met alleen de rechterhand op de piano, in de tweede maat een stil akkoord met de linkerhand erbij. Er is nog geen tempo of ritme. Dan, een paar maten later, komt de eerste diepe basnoot van Scott LaFaro die de maat inzet. Het is geen ritme makende plukbas. De bas zingt melodische lijnen om het ritme heen waardoor hij op de goeie momenten drijft en accentueert. The Village Vanguard is een Jazzclub, je hoort mensen praten, glazen en kopjes rammelen. Ik ruik rokers en asbakken, drank… Ik hoor intussen mijn overleden buurman uitleggen dat en hoe hij kan horen dat Bill Evans van Rachmaninov houdt. Ik heb er vijftien jaar geleden voor het laatst naar geluisterd. Ik hoor alles nog, Het zachte vegen van de drums van Paul Motian. Zo herinner ik het me van een cassettebandje….Ik hoef het niet echt te horen, als ik het hoor in mijn hoofd gaat het motorische deel van het hersentje aan de slag, mijn handen vinden het ritme, mijn hoofd beweegt mee. En dit is willekeurig, ik had nu besloten om aan muziek te denken. Maar ik had ook 600 andere voorbeelden kunnen noemen.

Maar soms draait de jukebox onwillekeurig, heb ik er geen invloed op. Er hoeft maar iemand in een Engelse tv-serie of zo “I beg your pardon” te zeggen of ik begin hem muzikaal uit te leggen dat ik hem “never a rosegarden heb gepromised” en loop ik dat de rest van de dag bij elke keer dat ik loop te neuriën. Of er haakt bij het wakker worden iets met muziek uit een droom en vraag ik me de rest van de dag met Melanie af “what they did to my song” of vertel ik de wereld dat ik bezig ben “on the scene te getten, like a sexmachine”.
Wat ook mal is dat de eerste uitvoering die je mooi vond maatvoerend wordt. Ik hoorde laatst Hannes Minnaar het tweede pianoconcert van Beethoven spelen en mijn domme hoofd zei, dat meneer Kempf dat 40 jaar geleden op die DGG-plaat beter speelde. Bijna elk interpretatieverschil viel op. En naar dat pianoconcert heb ik 30 jaar al niet meer geluisterd. Ik ben niet gekker dan mijn biologiedocent met zijn “sympathie for the devil” of de cliënten van Oliver Sachs. Dit is menselijke muzikaliteit. We hebben het in verschillende mate.. MAAR WAT IN DE NAAM VAN DE DUIVEL IS DAARVAN HET EVOLUTIONAIRE….

Is het nature of nurture? O, er is veel nurture, opvoeding, blootstelling aan deze vorm van beschaving en gekte. Maar we kennen allemaal filmpjes van zuigelingen die intens genieten van en meebewegen met muziek, van dansende peuters die nog nauwelijks kunnen praten. In onze bedrading en toerusting met centra is alles al aangelegd, het moet alleen nog ontwikkeld worden. De relatie tussen muziek en bewegen is er, tussen muziek en emotie is er. Mozart maakt rustig, Bach niet, Rock maakt onrustig, bij de meeste baby’s tenminste. Het geheugen van zuigelingen herkent simpele melodietjes direct. Het auditieve geheugen staat klaar en gereed om geluid en lustgevoelens te verbinden. MAAR WAT IS DAARVAN….

Ik vroeg het me ineens af. Die malle Israëliër Harari, met zijn Homo Sapiens en Homo Deus. Of die niet een evolutionair sleuteltje had, hineininterpretierend. Harari beweerde dat Sapiens het van andere menssoorten won door zijn vermogen tot het maken van verbindende verhalen en abstracties. Verhalen…. de barden, ze stonden op rijm en werden gezongen. Zelfs Shakespeare schreef nog op rijm om het de spelers mogelijk te maken het verhaal goed te memoriseren. Zou dat muzikale talent zich gelijk op ontwikkeld hebben met dat talent voor abstractie? Abstractie, zoals ook rond allerlei spirituele beelden en riten waarin de eenheid en saamhorigheid van de stammen werden gevierd? Is dat het? Hebben wij onze muzikaliteit te danken aan het ontstaan van een nieuw soort abstractievermogen, samenhangend met spirituele symboliek en diepe sociale emoties? is het daarom ook nog steeds zo dat muzikaliteit in de puberteit zo belangrijk is? Omdat je daarmee ook markeert waar je bij hoort en waar je niet bij hoort en muziek een deel van de taal is waarmee je dat uitdrukt? Dan heeft Murakami’s Commendatore ook weer een beetje geholpen. Muziek en “idee”. IS DAT IN DE NAAM VAN DE DUIVEL… DE REDEN WAAROM IK NOG STEEDS MEER TIJD, ENERGIE EN EMOTIE BESTEED AAN MUZIEK DAN AAN ETEN EN VOORPLANTEN? KOORTSIG GELUL ZUI

Koningsdrama’s en dilemma’s: Moorlag en Trump

Geef een reactie

De PvdA en Trump zijn aan het worstelen. Nee, niet met elkaar, maar met keuzen. Laat ik eens groots en nationaal beginnen. Bij Rutte2 en de gevolgen ervan. Want dat is het drama Moorlag.

Rutte2 zette stevig het mes in de Sociale Werkvoorziening. De SW is een verzameling bedrijven waar arbeidsgehandicapten met een eigen bescherming werk verrichten tegen een loon dat kan oplopen tot 130% van het minimumloon. Het kabinet vond dat het tewerkstellen van deze mensen eigenlijk grotendeels door het reguliere bedrijfsleven diende te gebeuren. Da’s op zichzelf een aardige gedachte, zij het dat mensen die maar een deel van de normale arbeidsproductiviteit halen (soms 50% of minder) en begeleiding vragen, dan wel tegen een stevig salaris te werk gesteld moeten worden. Door deze aanpak dreigde een stevig deel van de klanten niet aan het werk te kunnen komen.
Dan ontstaat dilemma 1: Laat je dat als bevlogen directie van een SW-bedrijf gebeuren of ga je iets verzinnen? Ook als die oplossing niet helemaal koosjer is?
Meneer Moorlag koos voor het verzinnen van een niet helemaal koosjere constructie via een (eigen) uitzendbureau met minder salaris en rechten, om zijn “doelgroep” wat goedkoper te maken voor dat bedrijfsleven.

Maar daarmee zijn de dilemma’s hier niet op. Meneer Moorlag is lid van dezelfde partij als de staatssecretaris die de wetgeving voor de SW in haar portefeuille had, Jetta Kleinsma. Hij wou zelfs voor die partij de kamer in. Ze kenden elkaar ongetwijfeld, als actief kader. Dan ontstaat voor de partij een keuze.
Dilemma 2: Maken we hier een nummer van, dat het voortbestaan van Rutte2 op het spel zet? Jetta had in het kabinet kunnen melden dat haar wet tot onwettige constructies leidde om de doelgroep te redden en Moorlag had voor zijn onwettige spookuitgang ook breed publiciteit kunnen zoeken.
Deden ze niet. Hun politieke hachje stond ook op het spel. Evenals dat van Asscher. Rutte2 moest de rit uitzitten en wie weet…

En nog steeds zijn de dilemma’s niet op, want de PvdA moet er nu wat mee.
Dilemma 3: Moeten ze niet Moorlag uit de nieuwe kamerfractie zetten vanwege de rechterlijke uitspraak dat zijn constructie niet mocht of moeten ze nu eerlijk en breed afstand nemen van wat ze in het kabinet ZELF, Asscher en Kleinsma, hebben veroorzaakt?
Het zal mij benieuwen. Ik verwacht Eurlings-hoogstandjes van spindoctors, maar ik vermoed dat een eerlijk boetekleed van de partijtop het enige is dat deze zaak nog kan redden. Asscher moet zelf beginnen met een bekentenis van een inschattingsfout rond de sociale wetgeving en daardoor proberen geschonden vertrouwen terug te winnen, vermoed ik.

Wat is een dilemma eigenlijk? Meestal kun je het definiëren als een keuze tussen twee kwaden. Kwaden die in de beleving van degene die moet kiezen elkaar ook nog eens uitsluiten. Alsof je of links of rechtsaf moet. Gaan of blijven. En meestal is het zo dat als je wat afstand neemt, dat de twee keuzen elkaar helemaal niet uitsluiten, maar dat degene die de keuze maken moet gevangen zit in een definitie van de werkelijkheid die hem geen uitweg biedt. Mensen willen soms en/en, maar denken dat of/of moet. In het bedrijfsleven is men inmiddels gewend aan de “terugroep-actie”. Als er wat fout gaat in een auto roept de fabrikant de auto terug. Dat deden ze eerst niet omdat ze dachten dat het bekennen van een fout tot dalend vertrouwen van consumenten zou leiden. Het tegendeel bleek het geval. Als je weet dat Toyota je probleem gratis verhelpt als ze het ontdekken versterkt dat juist het vertrouwen. O hoe dom waren de Duitse dieselsjoemelaars, het leken wel politici…. Als je in een dilemma zit, probeer dan de definitie van de situatie te herzien. Je verliest geen kiezers als je fouten toegeeft, ok misschien een paar, maar veel zullen een zucht van verlichting slaken. Door openheid win je vertrouwen en kwaliteit want die openheid stimuleert ook medewerkers om fouten te melden en op te lossen, die anders zouden doorzieken als je niets durft toe te geven.

De Republikeinen in de States hebben dat nog niet door. Ze zitten daar echt muurvast in wederzijdse percepties van goed en kwaad. Ik heb overigens de indruk dat men ook daar smult van iets wat langzamerhand Shakepeare-iaanse trekken begint te krijgen. Het wemelt daar van dit soort dilemma’s. Niemand in the Grand Old Party wou Trump, ook Trump zelf niet als ik het nu goed begrijp. Zeker niemand wou Bannon op de achtergrond hebben, trekkend aan machtstouwtjes. Zelfs Trump moet geweten hebben dat Bannon alleen uit was op chaos onder de elites en dat hij daarvoor zelf ook werd gebruikt. Neem je Bannnon dan mee? En wat moet er gebeuren om hem te laten vallen? En wat gaat er gebeuren als je hem laat vallen? En wat gebeurt er dan in de context van onderzoeken door een speciale aanklager? Kan die aanklager worden ontslagen als ie mede door de hulp van Bannon te dichtbij komt? En wat moet je als Republikein die ziet aankomen dat dit gehannes tot een debacle bij de komende verkiezingen gaat leiden? Dit wordt een echt koningsdrama, kan bijna niet anders. Iemand die zo groot is qua domheid en ijdelheid dat het de hele wereld opvalt (en ook veel van de eigen kiezers trouwens) is niet te handhaven. Maar het dilemma is, wanneer en wat is voldoende aanleiding om in te grijpen en wie moet zichzelf dan opofferen? Want wie uit eigen kring de Brutus wordt zal mee-vallen vermoed ik. Voorlopig blijft het nog even smullen van berichten en ontkenningen over de interne oorlogjes en ons hart vasthouden voor de wereldvrede en geopolitieke verhoudingen door een zich isolerend Amerika.

Wat wordt het: lachen of huilen?