Ik ben gek op meneer Newman. Omdat hij de menselijke onvolmaaktheid, onnozelheid en zwakte in het centrum zet van zijn werk. Werk dat vaak een mengsel is van ernst, kritiek, compassie en spot.
Even een stap terug. Ik ben een groot liefhebber van muziek die probeert te reiken naar de volmaaktheid. En ook, precies in die volmaaktheid de compassie vinden met de onvolmaakte mens. Erbarme dich van Bach, de titel van de aria zegt het al en veel mensen vinden dat het mooiste stuk muziek dat ooit is geschreven. Veel mensen vinden Mozart’s Requiem tot zijn beste werk horen, waar het besef van de eigen sterfelijkheid door alle magistrale noten heen klinkt. Ik kan bladzijden vullen met voorbeelden. Er is ook muziek, en vaak zijn het in essentie singer-songwriters die het maken, die ver weg blijft van die volmaaktheid, of die zelfs bespottelijk maakt. Soms hoor ik er het ultieme geluk van de melancholie in, of de diepe overtuiging dat onvolmaakt zijn de meest essentiële motor is van alles wat beweegt en evolueert. Randy Newman is er zo een en de liefde voor de mens en de aarde, de zorgen om de gekte die we veroorzaken spat er af. En misschien toont hij zo wel schilfers van diezelfde volmaaktheid die anderen rechtstreeks proberen te raken.
Die gekke mix van ernst, compassie en ironie gekruid met liefde voor het menselijke zat er vanaf zijn eerste albums in. In My old Kentucky home steekt hij de draak met het verheerlijkte Amerikaanse verleden op het platteland. In Yellow man maakt hij racisme belachelijk. In Lonely at the top parodieert hij de blasé Frank Sinatra die klaagt dat beroemdheid ook niet alles is. In Sail Away vertelt hij het reclamepraatje dat de Amerikaan tegen de zwarte slaaf to be in Afrika houdt: Hier in America, hier is genoeg te eten. Je hoeft niet de hele dag door de jungle te rennen en je voeten open te halen. Je kan de hele dag over Jezus zingen en wijn drinken. It’s great to be an American.
In zijn liefdesliedjes gaat het altijd over gewone mensen, mensen die zich bang en zwak voelen (a real emotional girl), aan de drank zijn of wat ook. Joe Cocker maakte zijn Randy’s Guilty wereldberoemd; de eerste en laatste regels: Yes baby, I’ve been drinkin’. And I shouldn’t have come by I know, but I found myself in trouble darling and I had nowhere else to go…… You know, you know how it is with me baby. At times I just can’t stand myself. It takes a whole lot of medicin, for me, te pretend, that I’m somebody else. Geen schoonheid en prinsen op paarden of heldendom. Of neem Mary: Sometimes I’m crazy, but I guess you know. I’m weak and I’m lazy, and I hurt you so, but I loved you the first time I saw you. And I always will love you Mary.
Soms zingt hij over zijn achtergrond en over plaatsen die hij kent. Ook daar spaart hij zichzelf en zijn naasten niet. Zo zingt hij in Birmingham: Mijn vader was een kapper (niet waar, componist) en niet om aan te zien. Maakt hij New Orléans (waar hij een flink deel van zijn jeugd doorbracht en dat is te horen in zijn muziek ook) belachelijk als plek waar alles aanleiding is voor feest en afleiding.
Er zijn songs waar hij alleen maar ironie lijkt te tonen, maar daar zit dan vaak een diep menselijk probleem onder Rednecks (we’re keepin’the nigger down) bijvoorbeeld, American foreign policy (they all hate us anyhow, so lets drop the big one (de atoombom) now). Of My life is good, waarin hij ook het dubbele aan de kaak stelt van rijke weldoeners die illegalen als kindermeisje uitbuiten. Soms houdt hij alleen zichzelf maar voor de gek (I’m different), steekt hij de draak met vriendschap (You’ve got a friend in me uit Toystory) of de onvoorwaardelijke liefde (I’ll be there). En wie na God’s song de mens nog als kroon op de schepping ziet (you realy need me. That’s way I love mankind) kan niet luisteren.
Hij heeft altijd met tussenpozen ook over politiek gezongen. Mister President have pity on the working man is misschien wel het bekendst (mayby you’re cheating, mayby you’re lying, maybe you have lost your mind, mayby you only think about yourself), maar ook dat Rednecks en American foreign policy zijn sprekende voorbeelden.
Op zijn meest recente album van dit jaar staat een lied over Trump. Ik kom er zo nog op terug. Maar in 1999 schreef hij al Big hat no cattle naar een bekend gezegde over windbuilen. Wie die songtekst hoort kan zich niet aan de indruk onttrekken, ik in ieder geval nu niet meer achteraf, dat dit over Donald Trump gaat. Het is geschreven op countrymuziek, de muziek van de stoere witte man. Trumps volgers. Ik geef (vrijwel) de hele tekst:
Since I was a child
I’ve tried to be what I am not
I’ve lied and I’ve enjoyed it all my life
I lied to my dear mother
To my sisters and my brother
And now I’m lying to my children and my wife
Big Hat, no cattle
Big head, no brain
Big snake, no rattle
I forever remain
Big hat, no cattle
I knew from the start
Big boat, no paddle
Big belly, no heart
Can’t remember why I do it
Oh, maybe I can
An honest man these days is hard to find
I only know we’re living in an unforgiving land
And a little lie can buy some real big peace of mind
Oftimes I have wondered what might I have become
Had I but buckled down and really tried
But when it came down to the wire
I called my family to my side
Stood up straight, threw my head back, and I lied, lied, lied
Big hat, no cattle
Big shoes, well you know
Big horse, no saddle
He goes wherever I go
Big hat, no cattle
Right from the start
Big guns, no battle
Big belly, no heart
Lege ijdelheid, liegen, domheid, verslaafd zijn aan je beter voordoen dan je bent, anderen ook oneerlijk noemen. Kan bijna niet scherper dacht je. OK dan nu een flard 2017. Newman heeft in interviews toegegeven dat The great Debate geïnspireerd was door de wereld rond Trump. Trump zelf wordt nergens genoemd, wel het ideeënwereldje waaraan hij laboreert. Het album Dark Matter. Het nummer heet The great debate. Het duurt ruim 8 minuten en bestaat uit vrijwel gesproken tekst. Het hoofdthema is het TV-debat tussen de wetenschap en de ware gelovigen. het debat tussen Dark Matter, je ziet het niet, kan het niet aanraken, het is overal en God/Jezus, je ziet hem niet, kan hem niet aanraken, is overal en brengt je genade…. tussen evolutie en schepping, de evolutie zie je niet, is een theorie. De schepping is een feit. OK het staat 2-0 voor de gelovigen…. en dan Global warning. De true believers beginnen nu agressief te worden, beschuldigen de leiding en schrijvers van atheïsme en communisme. Dit soort dingen is er alleen om mensen bang te maken. Het zijn stromannen die daarover praten. Blijf geloven in Jezus “Someone is watching me”. De gespreksleider onderbreekt vervolgens het debat voor de reclame. We’ll be right back.
Dit is geen ironie meer, dit bijt. De tweedeling van Amerika als show, waarbij de wetenschap met het genuanceerde lange soms onbegrijpelijke verhaal het altijd aflegt tegen de gelovigen en fakenews-roepers. Als tv-show, waarbij een echt vraagstuk wordt gebruikt als tijdvulling tussen de reclames van de grote bedrijven. Het ziet er naar uit dat het Trumpiaamse Amerika zelfs de niet te breken humor van Randy Newman heeft klein gekregen en de zorgen tot pijn heeft weten uit te vergroten. Hier komt heel langzaam een pessimistisch geworden liefhebber van de mens te voorschijn.
Is dit ultieme onvolmaaktheid of is er ergens toch…?