Het is allemaal uiteraard -al heet ik dan geen Knausgard of zo- mijn vader zijn schuld. Appelen en stammen en meer van dat. Vaak weet ik niet goed hoe te leven en rommel ik maar wat aan en lijd daar niet onder, maar verwonder me.
De ouwe Hero was de jongste zoon uit een groot gezin, verloor vroeg (kleutertijd) zijn vader en rond zijn puberteit zijn moeder. Hij werd opgevoed door zijn zussen, sterke vrouwen. Hij werd op zijn 16e/17e verliefd op een andere sterke vrouw, alleen was die kracht defensief. Mijn moeder zwierf ergens rond in het autismespectrum. Ze verborg haar sociale handicaps onder standvastige meningen en kon onbereikbaar worden als je het er niet mee eens was. Of het echte overprikkeldheid was waardoor ze dan verstijfde of een aangeleerd defensiemechanisme weet ik niet maar ik heb haar vaak in catatonie-staat gezien. Ze hebben 14 jaar kuis verkering gehad voor ze in de oorlog eindelijk trouwden. Je kan dus niet anders concluderen dan dat hij erg veel van haar hield, ondanks die handicap. Met kinderen erbij werd de handicap erger. Kinderen houden niet veel rekening met de starheid van een moeder en bezorgen zeker een onervaren moeder regelmatig verrassingen. En verrassingen, daar kon ze niet tegen. De regels en opvattingen werden steeds strenger. De liefde van mijn vader nam niet af, al “ontplofte” hij ook steeds vaker. Steeds vaker liep hij er tegenaan dat als hij wou praten over hoe hij het zag, met zijn leven en de kinderen, dat zijn vrouw letterlijk onbereikbaar was of werd. Er kwam een fundamentele machteloosheid die af en toe als een vulkaan uitbarstte in woede. Daarna was het dan weer een tijd goed, zonder dat er gepraat werd of het probleem opgelost.
Zijn werk, waar hij ooit vol overtuiging voor had gekozen en waarvoor hij tien jaar avondstudie had gedaan (mensen, al dan niet met een beperking, de weg wijzen op de arbeidsmarkt) begon hem steeds meer tegen te staan, maar hij was nooit ziek en fietste elke dag trouw de 8 kilometer naar zijn werk. Hij wilde weg uit Schiedam, naar een omgeving met bossen en meer natuur, maar zolang de kinderen nog naar school gingen blokkeerde mijn moeder er elk gesprek over. De man moet zich vaak opgesloten hebben gevoeld. Ik wist toen nog niets van het verschijnsel midlife-crisis, maar hij moet haast wel een diepe hebben gehad.
Maar afgezien van die periodieke woede-uitbarstingen (die ik nauwelijks heb of ken, ik kan veel eerder eerlijk geprikkeld reageren dan hij ooit deed) was de oude Hero een buitengewoon gelijkmoedig mens, Liefdevol en inschikkelijk, genietend van hoe anderen leefden. Alsof hij zich kon neerleggen bij zijn onmacht om te leven zoals hij het eigenlijk wou. Alsof hij als basisfilosofie had dat “things don’t always go the way we plan” en dat de hele mensheid dat gemeen had en er alleen maar per individu anders mee omging. Waar mijn moeder steeds meer star werd in haar opvattingen en regels, waar dingen zwart of wit waren, alleen een voorkant hadden, werd hij steeds filosofischer, bedachtzamer, zag hij van steeds meer dingen de betrekkelijkheid, dat je er zowel voor als tegen kon zijn, dat ze een achterkant hadden met veel impact en dat absolute waarheden niet bestonden. Wat waar is voor de een is onwaar voor de ander. Hij ontwikkelde een “zijn” en een stuk innerlijk leven dat hij niet met zijn vrouw deelde omdat ze daar niet tegen kon of angstig van werd. Als hij er al eens wat van openbaarde in woorden tegen zijn kinderen ging dat altijd gepaard met de uitspraak “vertel hier niets over tegen je moeder want dan heb ik geen leven meer”.
Dat was wat de ouwe Hero (dat ben ik nu zelf) me voorleefde.
Ik zit nu af en toe enigszins verbaasd te kijken naar mezelf en hoe ik reageer op de wereld. Ik zie grote verschillen. Ik heb het een stuk beter getroffen met mijn vrouw en mijn werk, met wonen in het natuurrijke Twente. Maar dat is uiterlijk. Maar ook ik heb niet gekozen om verliefd te worden op mijn rooie, ik werd het gewoon. Mazzel heet dat. Ik had me edoch ooit voorgenomen om me nooit zo te laten opsluiten in mijn werk. En dat heb ik ook niet gedaan. Ik heb veel meer risico genomen dan hij, maar ja, ik had ook een vrouw die me daarin niet tegenhield. Wat ik wel van hem heb overgenomen is dat koesteren van mijn eigen stukje wereld, mijn eigen binnenwereld, waar ik graag ben. Maar wat ik het sterkst met hem deel is de neiging om, soms ongemerkt, van binnen, erg kritisch te worden als mensen maar één kant van dingen wensen te zien, alleen maar hun eigen waarheid hebben. Als mijn vader dat al niet van huis uit had, als zoeker van zijn eigen weg in de dertiger jaren-crisis toen hij volwassen werd, vol twijfels in een wereld die steeds meer verscheurd raakte tussen vrijheid en Nationaal-socialisme, voedde zijn wanhoop rond de standpunten en onbereikbaarheid van mijn moeder dat zeker. En ook ik heb die wanhoop gevoeld, niet alleen van hem gezien, maar ook van mijn zus en in mezelf. Alleen die wanhoop ging steeds snel over en de ruimte om vrolijk te leven ontstond vanzelf in mijn binnenwereld. Appel en boom in dezelfde biotoop.
Wie blogs schrijft ontkomt niet aan standpunten. Af en toe klim ik over mijn twijfels heen. Zoals dat ik vind dat politiek moet gaan over waarden en een inspirerende visie, “verhaal” heet dat tegenwoordig, moet hebben op hoe het verder moet. En tegelijkertijd weet ik wel dat hoe sterker dat verhaal, hoe meer het risico in ons versnipperd land, dat je er eenzaam mee sterft in schoonheid. En over verhalen gesproken, die oranje klojo aan de andere kant van de plas heeft verhalen te over. En die lust ik ook niet.
Maar mijn/onze bedrading werkt totaal niet over onderwerpen als de #Metoo-golf die nu langskomt. Ik heb daar een paar scherpe opvattingen over, zoals “wat een vrouw niet wil gebeurt niet”. En “macht is een sociale verantwoordelijkheid, geen vrijbrief voor genot”. En ik hang hartstochtelijk aan de rechtsstaat. Maar in alles wat ik langs zie komen zie ik onbesproken of ontkende nuances, zie ik dingen die niet worden gezegd, merk ik dat dan die dingen van sommigen ook niet mogen worden gezegd. En met die bedrading kan ik maar beter uit de arena blijven. Kan ik zelfs beter niets schrijven over de dingen die ik rond dit soort thema’s zelf heb gedaan en gelaten en waarom, omdat ik er soms nog steeds niet uit ben of ik er goed aan heb gedaan. Die uitgangspunten zijn eenvoudig. Maar de werkelijkheid stoort zich er vaak niet aan. Ik weet dat ik soms niet weet hoe ik het praktisch, in situaties die soms met principes op de loop gaan, of met strijdige principes, moet doen en dat als ik dat niet weet er altijd anderen in mijn omgeving zijn die bijsturen, corrigeren, wegen wijzen, op ideeën brengen…. En dan nog. Veel blijft vloeibaar goed en fout tegelijk.
Ik heb het twee keer geprobeerd, er iets over schrijven in een blog, er eentje van even gepubliceerd maar na een dag weer teruggetrokken. Het heeft ook te maken met emoties en trauma. Sommigen worden van emoties/trauma’s scherper, harder, onverzoenlijker. Ik word, zeker waar ik niet zelf getraumatiseerd ben of heb maar wel woedend geraakt kan worden van de verhalen van die anderen, in de voetsporen van mijn vader bedachtzamer, genuanceerder, geneigd in het vel van anderen te kruipen en te zoeken naar waarheden die ik nog niet kende. Dat is in bepaalde opzichten makkelijker, omdat het lijkt dat je niet hoeft te gaan “staan” en je verantwoordelijkheid nemen. Maar het is ook moeilijker en ook een zij het andere vorm van verantwoordelijkheid nemen. En het lukt af en toe totaal niet om ruimte te maken voor de ander. Oh Baltimore, man it’s hard just to live, just to live…. Maar wel wonderbaarlijk boeiend en vrolijk makend leerzaam soms.