Maandelijks archief: oktober 2017

Absoluut geen absoluutheden.

Geef een reactie

Het is allemaal uiteraard -al heet ik dan geen Knausgard of zo- mijn vader zijn schuld. Appelen en stammen en meer van dat. Vaak weet ik niet goed hoe te leven en rommel ik maar wat aan en lijd daar niet onder, maar verwonder me.

De ouwe Hero was de jongste zoon uit een groot gezin, verloor vroeg (kleutertijd) zijn vader en rond zijn puberteit zijn moeder. Hij werd opgevoed door zijn zussen, sterke vrouwen. Hij werd op zijn 16e/17e verliefd op een andere sterke vrouw, alleen was die kracht defensief. Mijn moeder zwierf ergens rond in het autismespectrum. Ze verborg haar sociale handicaps onder standvastige meningen en kon onbereikbaar worden als je het er niet mee eens was. Of het echte overprikkeldheid was waardoor ze dan verstijfde of een aangeleerd defensiemechanisme weet ik niet maar ik heb haar vaak in catatonie-staat gezien. Ze hebben 14 jaar kuis verkering gehad voor ze in de oorlog eindelijk trouwden. Je kan dus niet anders concluderen dan dat hij erg veel van haar hield, ondanks die handicap. Met kinderen erbij werd de handicap erger. Kinderen houden niet veel rekening met de starheid van een moeder en bezorgen zeker een onervaren moeder regelmatig verrassingen. En verrassingen, daar kon ze niet tegen. De regels en opvattingen werden steeds strenger. De liefde van mijn vader nam niet af, al “ontplofte” hij ook steeds vaker. Steeds vaker liep hij er tegenaan dat als hij wou praten over hoe hij het zag, met zijn leven en de kinderen, dat zijn vrouw letterlijk onbereikbaar was of werd. Er kwam een fundamentele machteloosheid die af en toe als een vulkaan uitbarstte in woede. Daarna was het dan weer een tijd goed, zonder dat er gepraat werd of het probleem opgelost.
Zijn werk, waar hij ooit vol overtuiging voor had gekozen en waarvoor hij tien jaar avondstudie had gedaan (mensen, al dan niet met een beperking, de weg wijzen op de arbeidsmarkt) begon hem steeds meer tegen te staan, maar hij was nooit ziek en fietste elke dag trouw de 8 kilometer naar zijn werk. Hij wilde weg uit Schiedam, naar een omgeving met bossen en meer natuur, maar zolang de kinderen nog naar school gingen blokkeerde mijn moeder er elk gesprek over. De man moet zich vaak opgesloten hebben gevoeld. Ik wist toen nog niets van het verschijnsel midlife-crisis, maar hij moet haast wel een diepe hebben gehad.

Maar afgezien van die periodieke woede-uitbarstingen (die ik nauwelijks heb of ken, ik kan veel eerder eerlijk geprikkeld reageren dan hij ooit deed) was de oude Hero een buitengewoon gelijkmoedig mens, Liefdevol en inschikkelijk, genietend van hoe anderen leefden. Alsof hij zich kon neerleggen bij zijn onmacht om te leven zoals hij het eigenlijk wou. Alsof hij als basisfilosofie had dat “things don’t always go the way we plan” en dat de hele mensheid dat gemeen had en er alleen maar per individu anders mee omging. Waar mijn moeder steeds meer star werd in haar opvattingen en regels, waar dingen zwart of wit waren, alleen een voorkant hadden, werd hij steeds filosofischer, bedachtzamer, zag hij van steeds meer dingen de betrekkelijkheid, dat je er zowel voor als tegen kon zijn, dat ze een achterkant hadden met veel impact en dat absolute waarheden niet bestonden. Wat waar is voor de een is onwaar voor de ander. Hij ontwikkelde een “zijn” en een stuk innerlijk leven dat hij niet met zijn vrouw deelde omdat ze daar niet tegen kon of angstig van werd. Als hij er al eens wat van openbaarde in woorden tegen zijn kinderen ging dat altijd gepaard met de uitspraak “vertel hier niets over tegen je moeder want dan heb ik geen leven meer”.
Dat was wat de ouwe Hero (dat ben ik nu zelf) me voorleefde.

Ik zit nu af en toe enigszins verbaasd te kijken naar mezelf en hoe ik reageer op de wereld. Ik zie grote verschillen. Ik heb het een stuk beter getroffen met mijn vrouw en mijn werk, met wonen in het natuurrijke Twente. Maar dat is uiterlijk. Maar ook ik heb niet gekozen om verliefd te worden op mijn rooie, ik werd het gewoon. Mazzel heet dat. Ik had me edoch ooit voorgenomen om me nooit zo te laten opsluiten in mijn werk. En dat heb ik ook niet gedaan. Ik heb veel meer risico genomen dan hij, maar ja, ik had ook een vrouw die me daarin niet tegenhield. Wat ik wel van hem heb overgenomen is dat koesteren van mijn eigen stukje wereld, mijn eigen binnenwereld, waar ik graag ben. Maar wat ik het sterkst met hem deel is de neiging om, soms ongemerkt, van binnen, erg kritisch te worden als mensen maar één kant van dingen wensen te zien, alleen maar hun eigen waarheid hebben. Als mijn vader dat al niet van huis uit had, als zoeker van zijn eigen weg in de dertiger jaren-crisis toen hij volwassen werd, vol twijfels in een wereld die steeds meer verscheurd raakte tussen vrijheid en Nationaal-socialisme, voedde zijn wanhoop rond de standpunten en onbereikbaarheid van mijn moeder dat zeker. En ook ik heb die wanhoop gevoeld, niet alleen van hem gezien, maar ook van mijn zus en in mezelf. Alleen die wanhoop ging steeds snel over en de ruimte om vrolijk te leven ontstond vanzelf in mijn binnenwereld. Appel en boom in dezelfde biotoop.

Wie blogs schrijft ontkomt niet aan standpunten. Af en toe klim ik over mijn twijfels heen. Zoals dat ik vind dat politiek moet gaan over waarden en een inspirerende visie, “verhaal” heet dat tegenwoordig, moet hebben op hoe het verder moet. En tegelijkertijd weet ik wel dat hoe sterker dat verhaal, hoe meer het risico in ons versnipperd land, dat je er eenzaam mee sterft in schoonheid. En over verhalen gesproken, die oranje klojo aan de andere kant van de plas heeft verhalen te over. En die lust ik ook niet.
Maar mijn/onze bedrading werkt totaal niet over onderwerpen als de #Metoo-golf die nu langskomt. Ik heb daar een paar scherpe opvattingen over, zoals “wat een vrouw niet wil gebeurt niet”. En “macht is een sociale verantwoordelijkheid, geen vrijbrief voor genot”. En ik hang hartstochtelijk aan de rechtsstaat. Maar in alles wat ik langs zie komen zie ik onbesproken of ontkende nuances, zie ik dingen die niet worden gezegd, merk ik dat dan die dingen van sommigen ook niet mogen worden gezegd. En met die bedrading kan ik maar beter uit de arena blijven. Kan ik zelfs beter niets schrijven over de dingen die ik rond dit soort thema’s zelf heb gedaan en gelaten en waarom, omdat ik er soms nog steeds niet uit ben of ik er goed aan heb gedaan. Die uitgangspunten zijn eenvoudig. Maar de werkelijkheid stoort zich er vaak niet aan. Ik weet dat ik soms niet weet hoe ik het praktisch, in situaties die soms met principes op de loop gaan, of met strijdige principes, moet doen en dat als ik dat niet weet er altijd anderen in mijn omgeving zijn die bijsturen, corrigeren, wegen wijzen, op ideeën brengen…. En dan nog. Veel blijft vloeibaar goed en fout tegelijk.
Ik heb het twee keer geprobeerd, er iets over schrijven in een blog, er eentje van even gepubliceerd maar na een dag weer teruggetrokken. Het heeft ook te maken met emoties en trauma. Sommigen worden van emoties/trauma’s scherper, harder, onverzoenlijker. Ik word, zeker waar ik niet zelf getraumatiseerd ben of heb maar wel woedend geraakt kan worden van de verhalen van die anderen, in de voetsporen van mijn vader bedachtzamer, genuanceerder, geneigd in het vel van anderen te kruipen en te zoeken naar waarheden die ik nog niet kende. Dat is in bepaalde opzichten makkelijker, omdat het lijkt dat je niet hoeft te gaan “staan” en je verantwoordelijkheid nemen. Maar het is ook moeilijker en ook een zij het andere vorm van verantwoordelijkheid nemen. En het lukt af en toe totaal niet om ruimte te maken voor de ander. Oh Baltimore, man it’s hard just to live, just to live…. Maar wel wonderbaarlijk boeiend en vrolijk makend leerzaam soms.

Muziekbank naar de marge?

Geef een reactie

Stand van zaken op vrijdag de 13e oktober

Landelijk plaatje Muziek in de bibliotheek:
1. Een aantal jaren geleden hebben veel bibliotheken CD’s in de uitleen gedaan. Men rook er geld: meer abonnementen, meer leengeld, meer aanloop, kansen in educatie. Dat bleek later tegen te vallen en veel bibliotheken hebben hun collectie weer opgeruimd. In de ramsj, naar het CDR of naar ons. Bv in Overijssel zijn er nog maar 3 met een eigen collectie: Deventer Zwolle en Kampen. En de Muziekbank in Enschede.
2. Er zijn (nog) twee aanbieders voor muziek aan bibliotheken in Nederland. De centrale Discotheek Rotterdam in de bibliotheek van Rotterdam met Muziekweb en de Muziekbank Overijssel (waarover later meer). De CDR is een grote instelling. Men heeft als hoofdtaak een taak die vergelijkbaar is met de Koninklijke bibliotheek, namelijk alles wat in Nederland uitkomt aan te schaffen, te digitaliseren en te katalogiseren en documenteren. Daarnaast leent men uit tegen betaling (2 euro incl. Btw per schijfje, (een dubbelCD in een box kost dus 4 euro) aan de bibliotheek die dat meestal met “winst” doorleent, bijv tegen 3 euro of meer) aan alle bibliotheken in Nederland. Men bezit zo langzamerhand een half miljoen items en leent er jaarlijks in heel Nederland zo’n 120.000 uit.
3. Het bezit van de CDR is digitaal toegankelijk in de bibliotheek (Muziekweb heet dat). De meeste hebben er computers staan waarop het bezit af te luisteren is. Streamen naar huis mag niet. Dat heeft niet zozeer te maken met “rechten” want dat is prima te regelen, maar met het feit dat de muziekindustrie uit een handvol global spelers bestaat met drie of vier streaming-aanbieders. Op de boekenmarkt is het aanbod versplinterd en daar kan dus wel ruimte worden bevochten voor digitale uitleen.
4. De laatste acht jaar leende de Muziekbank in Overijssel door een contract met de bibliotheken gratis uit aan alle abonnementhouders van alle bibliotheken in Overijssel. Tussen 2010 en 2017 groeide het aantal leningen van 35.000 naar 125.000 per jaar (NB De CDR leende dus hetzelfde aantal uit op 17 miljoen inwoners als de Muziekbank op ruim 1 miljoen, ik kom op die verhouding nog terug). Het aantal vaste klanten steeg van circa 4.000 naar 12.000.

De “markt”.
5. Toen de Muziekbank ontstond bestond streaming nog niet en kon je ook niet illegaal downloaden. Kopen of lenen waren de enige alternatieven. Inmiddels is dat landschap totaal veranderd. De laatste jaren stabiliseert mondiaal de verhouding tussen de aanschaf van fysieke muziekdragers en de abonnementen op streaming op ongeveer 50/50 waarbij vinyl een groeiend aandeel heeft tov CD’s. De Muziekindustrie heeft in 2016 zijn beste jaar sinds 10 jaar gehad. Amazon, de uitvinder van de E-reader zo ongeveer, opent fysieke winkels naast haar webwinkel omdat men ziet dat digitaal op de markt zijn grenzen kent. Wat opvalt is dat bestuurders en bibliotheken met grote ijver argumenteren dat de fysieke muziekdrager ten dode is opgeschreven, “iedereen streamt” en niemand nog koopt. De markt wijst anders uit.
6. Door de veranderingen in de markt is ook onze markt sterk veranderd. Vroeger stroomde men in in de studietijd. Als we reclame maakten op hogeschool en universiteit stroomden klanten en vrijwilligers die wel de hele dag met hun vingers in de collectie wilden zitten binnen. Nu komt men binnen zo rond de 30/35 jaar met een uitgekristalliseerde muzieksmaak, met een set eisen aan de geluidskwaliteit die veel streamers lang niet altijd halen, laat staan de illegale downloads en inferieure mp3-tjes. We zijn daarmee eigenlijk steeds sterker een kulturele instelling geworden voor echte muziekliefhebbers met kwaliteitsgevoel, voor schatgravers. We worden steeds meer een niche. Ja, maar zoals onder punt 4 bleek, een groeiende niche. En overigens is het feit dat iets binnen de kultuur een niche wordt en dus wel kan worden losgelaten een van de mallotigste argumenten ooit. De ontlezing onder de jeugd in Nederland is noch een argument om bibliotheken af te schaffen, noch om naast een abonnement ook nog eens 3 euro per boek te vragen.

Korte geschiedenis van de muziekbank als verklaring voor huidige positie
7. De Muziekbank is in 1967 (we “vieren” ons 50-jarig bestaan nog maar even niet) ontstaan als een onderlinge muziekaankoop en doorleen binnen een groep studenten op de Universiteit Twente. Men ging ook buiten de universiteit uitlenen en zo ontstond twintig jaar geleden de gedachte om een verbinding aan te gaan met de bibliotheek in Enschede en men trok erbij in.
8. In die tijd ontstond ook het eigen abonnement met (nu) een tientje per jaar lidmaatschap en (toen) een gulden, nu euro per CD, Daarvan betaalde men de extra inzet van een van hen als marktvolger en inkoper.
9. In het eerste decennium van deze eeuw stagneerde de groei (mede door de downloads) en is het idee ontstaan om provinciaal te gaan werken. In 2010 is een contract gesloten tussen de Overijsselse Bibliotheek Dienst (nu is dat Rijnbrink), het Directeuren Overleg Bibliotheken Overijssel (DOBO), de Muziekbank en de Provincie. In dat contract zouden de bibliotheken hun collectie kunnen afstoten naar de muziekbank, en zouden de bibliotheken de uitleen afkopen voor 45.000 euro initieel, muziek zou daardoor binnen abonnementen voor leners gratis zijn of worden. Bibliotheken betalen de rechten voor die muziek die via hen wordt uitgeleend. Om provinciaal te gaan werken was een nieuwe logistiek nodig, moest de Muziekbank ingevoegd worden in, en gaan werken met, het Provinciale uitleensysteem (Wise). De Provincie heeft dat met een projectsubsidie van in totaal 3 ton gesubsidieerd.
10. Door deze stap ontstond niet alleen een andere logistiek en dynamiek. Waren we vroeger een bedrijf met individuele klanten aan de balie, we waren vanaf dat moment een soort business to business-bedrijf geworden, deelnemer in de dynamiek rond bibliotheken en muziek, lid van de landelijke vereniging van Muziekbibliotheken, en ook omdat we een deels andere collectie hebben dan Rotterdam, potentieel partij in de ontwikkeling van de landelijke catalogus. Het leidde niet alleen tot een aanmerkelijke groei in activiteiten, maar ook tot een verdubbeling van het aantal vrijwilligers en we ontkwamen er niet aan om een bedrijfsleider aan te stellen.
11. De Muziekbank Overijssel heeft nu, dankzij 50 jaar collectioneren (we schrijven alleen dubbele en kapotte exemplaren af), giften van particulieren, overname van de collectie van bibliotheken, de Gelderse Bibliotheekdienst en van de Wereldomroep een collectie met ruim 150.000 unieke items. We kopen lang niet alles wat verschijnt in Nederland in, we kopen wel kwaliteit in uit het buitenland en bijzondere uitgaven. De collectie bevat veel van wat op streaming niet te vinden is. We hebben waarschijnlijk 30.000 items die niet in de nationale collectie zitten uit Rotterdam. Veel van wat we hebben is niet meer te koop of elders te vinden. Het is een schatgraverscollectie die kwalitatief scherp actueel wordt gehouden met (nu nog) zo’n 1.500 nieuwe uitgaven/aankopen per jaar.
12. Er werken 70 vrijwilligers waarvan de helft met “rugzakje” (bijstand, Wajong, RIBW). Die worden begeleid door de bedrijfsleider. 10 van onze vrijwilligers verzorgen lezingen en cursussen. Dat zijn muzikanten, musicologen, muziekrecensenten, componisten, conservatorium-docenten.
13. In 2014 hield de provinciale subsidie op, en bleek dat de bibliotheken inmiddels in een wat financieel somberder vaarwater waren gekomen. De ”kostprijs” van onze dienstverlening was geen 45.000 maar 100,000 euro gebleken en men was niet bereid en/of in staat om dat op te brengen. Drie jaar is gezocht naar alternatieven. Voor die zoektocht hebben die bibliotheken ook medewerking gevraagd van de CDR maar die hebben nooit meegedaan.

Het laatste jaar?”:
14. Bij de alternatieven behoorde een door de groep die het rapport opstelde preferente opzet: verhoog het abonnementsgeld voor betalende leden met 1 euro per jaar. Dat dekt alle lasten. Men kon geen overeenstemming bereiken, gezien de grote verschillen in soorten abonnementen tussen de 26 bibliotheken. Een flink aantal kleinere bibliotheken had psychologisch allang de deur dicht gedaan achter hun collectie en muziek ueberhaupt. Men vond dat mensen maar moesten betalen als ze muziek wilden lenen zoals inmiddels ook voor Muziekweb uit Rotterdam was afgesproken. Men besloot tot een proef waarin een aantal bibliotheken betaald lenen ging invoeren. De zoektocht leidde ertoe dat tussen 2014 en 2017 de bibliotheken konsekwent de halve kostprijs hebben betaald voor onze dienstverlening. Dit is gedeeltelijk aangevuld met tijdelijke subsidies vanuit Rijnbrink, de Provincie en de gemeente Enschede, maar desondanks hebben we de ondergrens van wat je liquiditeit zou kunnen noemen inmiddels bereikt.
15. Het regelen van betaald lenen binnen Wise bleek geen sinecure. Uiteindelijk is een rammelende procedure ingeregeld die een half jaar later inging dan gepland. Bij die bibliotheken nam zoals verwacht zie pt 2 hierboven het aantal uitleningen direct drastisch af. We draaien er nu 4 maanden mee en onze inschatting is dat de afname meer bedraagt dan 90%. Een klein aantal mensen stapt over naar bibliotheken als Enschede die nog steeds gratis uitlenen, of neemt als men in de buurt van Enschede woont of werkt een abonnement bij de Muziekbank.
16. Dit voorjaar hebben we met de drie collectiehoudende bibliotheken in Overijssel afgesproken dat wij, in plaats van NBD-Biblion de inkoop en leenklaarmaking van hun collectie verzorgen. Deze drie bibliotheken hebben ook, samen met Enschede en Almelo een laatste poging in het DOBO gedaan om de Overijsselse praktijk van muziek in bibliotheken te redden. Het is niet gelukt. Ook een poging om uit het Overijssels innovatiefonds onze dienstverlening en steunfunctie naar bibliotheken uit te breiden met educatie strandde.
17. Dat leidde ertoe dat we per 1 oktober onze bedrijfsleider hebben ontslagen en per 1 december onze collectioneur zullen ontslaan. Door de onwil bij ongeveer 20 van de 26 bibliotheken om door te gaan valt de financiering van een business, een organisatie met continuïteit in de leiding, die kan garanderen dat de er kwaliteit in de dienstverlening blijft weg. De Muziekbank wordt gedwongen om weer een lokaal werkende vrijwilligersorganisatie te worden met een fantastisch stuk cultureel erfgoed. De bibliotheek Enschede wil graag verder met ons, maar staat daarmee ook plotseling voor de uitdaging om ons bibliothecair werk plaatselijk te financieren (inkoop, huisvesting, automatiseringslicentie, vrijwilligersattentie e.d.). De bibliotheek draait zelf na de gemeentelijke bezuinigingen stevig in de rode cijfers.

Wat waren onze ambities?
18. We waren in overleg met (bibliotheken in) Friesland, Drenthe, Gelderland en Flevoland om daar onze leenactiviteiten en collectioneringskwaliteit te “verkopen”. We hebben dat terughoudend gedaan omdat we eigenlijk al drie jaar op het randje van faillissement verkeren door de “half-geld-tactiek” van het DOBO en je dan geen betrouwbare partner bent voor nieuwe grote klanten. Klanten aarzelden dan ook.
19. We waren bezig om onze educatieve activiteiten aan te bieden aan de andere (grote) bibliotheken in Overijssel. Men was echter met andere prioriteiten bezig en de vraag of we konden voortbestaan was ook daar spelbreker.
20. We zijn met het RocknPopmuseum in Gronau bezig een samenwerkingsverband op te zetten. Er komt in Gronau een “Nederlandse zaal”. We verkennen de mogelijkheid van een extra “leenpunt” voor onze collectie in het museum. De samenwerking tussen Enschede en Münster zou wellicht ook op het gebied van bibliotheken iets kunnen betekenen, al verschillen de bibliotheekwerelden tussen NRW en Nederland sterk.

Zonder professionals in collectievorming, aansturing en netwerken is dit nauwelijks waar te maken. Als de gemeente Enschede en de bibliotheek Enschede in de komende weken geen modus vinden om zelfs de minimale variant in de lucht te houden van vrijwilligersorganisatie die samenwerkt met de bibliotheek Enschede om de collectie te ontsluiten zie ik na 50 jaar een mooi kultureel verleden wegvallen in een kale toekomst.