Ik twijfel veel en vaak het meest aan wat ik meen het zekerst te weten en wantrouw ik het meest waar ik het diepst van overtuigd lijk. Hoe meer een redenering of een standpunt is dichtgetimmerd hoe meer ik hem wil openbreken. Hoe groter het gelijk hoe meer ik dat gelijk als benauwend ervaar. Of het nou mijn gelijk is of dat van een ander.

Zondagavond legde Glenn Helberg aan de wereld uit hoe ik over de dingen dacht. Ja ook hoe hij er zelf over dacht natuurlijk, maar ‘he was killing me softly with my words’.
Hij had een standpunt waar ik ten diepste mee worstel en dat bouwde hij langzaam, steentje voor steentje op, alsof hij een cirkelvormige muur opbouwde met allemaal elementen waarmee ik het volledig eens was. Ja, natuurlijk is het doden van de persoonlijkheid door psychiaters door middel van schokken en operaties goedbedoeld misdadig, ja natuurlijk is het misdadig om homoseksualiteit misdadig te noemen, ja natuurlijk streed de burgerrechtenbeweging voor de juiste zaak en was de invloed daarvan op de homobeweging onmiskenbaar… en zo verder, naar de culturele invloed van slavernij, invloed op de rol van vader en van moeder, ja, en al die witte Amerikanen, die de zwarten onderdrukten en nu Trump stemmen, het zijn “onze kinderen”, hebben wij wat zij doen aan hen meegegeven? Willen we leren van hun fouten? Langzaam sloot de muur zich. Er kwamen momenten van vertedering, van herkenning over de machteloosheid om elkaar te zien, te verdragen en te raken in en huwelijk. Maar nooit werd ons, kijkers met steeds meer geprangd gemoed een uitweg geboden. De muur stond en ik kreeg het steeds meer benauwd van mijn eigen gelijk.

De kern van het verhaal was het onvervreemdbare recht van een ieder om zichzelf te zijn en niet te worden vervolgd, bespuwd of geslagen om wie hij is. De kern is een boodschap van liefde. Maar dat is een boodschap die nog nooit waar is geweest. Wie je denkt te zijn is een produkt van veel verhalen die jou zijn verteld en je zelf in een of andere vorm hebt herhaald en geïntegreerd met andere verhalen. Wie je denkt te zijn kan veranderen door ervaringen met een grote impact die oude verhalen omver kegelen. Je bent de “narrator, de verhalen verteller, die ziet hoe jij als verhalenverteller je eigen verhaal schept” waarschijnlijk, denk ik. Maar ook: De baas gaat op zijn hond lijken, een man en een vrouw (of man-man, vrouw-vrouw, divers-divers) scheppen nogo-area’s in hun relatie, waar je dus niet ‘jezelf-zijnd’ komt. kinderen houden veel weg voor ouders die onherroepelijk en onvoorwaardelijk van hen houden en proberen zich dus anders voor te doen dan ze zich gedragen. Hoe lang is de geschiedenis van homo sapiens? 100.000 jaar? Ik vermoed dat deze notie van ongestraft kunnen zijn wie je bent pas 50 jaar maatschappelijk en politiek betekenis heeft. is het dan een onvervreemdbaar recht van elk mens? Hoe belangrijker deze notie wordt hoe meer psychiaters er nodig zijn. Ik kan nog een uur de kern van de notie te lijf… Maar toch heeft Glenn gelijk, is hij een mooi en belangrijk mens, is het belangrijk naar hem te luisteren. Ik hou het niet vol, aan het einde van de avond hap ik naar adem. Ik wil tegengas, ik wil lachen.

Ik vroeg mij af of één van de mooiste momenten van de avond niet was Janine die zich onzeker toonde, bang om verkeerde dingen te zeggen als witte geprivilegieerde en Glenn die uitlegde hoe erg ook zijn angst was (zie wat Sylvana over zich heen kreeg). Eigenlijk was dat het moment waarop er iets van de muur kon worden gesloopt, waarop er lucht kon worden gemaakt. Maar Glenn, die vroeg al op de avond uitlegde hoe iemand die een 9 op tafel legt een 6 neerlegt voor degene die tegenover hem zit, en hoe je dus verschillende dingen kan zien als verschillende mensen die naar hetzelfde kijken, die Glenn ging door met het bouwen van een muur om zijn (en mijn) “9”. En waar blijft die 6 dan die vast ook een beetje van mij is.. ? De herkenning van elkaars angst om elkaar of anderen te kwetsen over dit soort diepgevoelde onvermogen om elkaar helemaal te begrijpen verdween langzaam in het water van het decor.

Waarom voel ik dit in Godsnaam zo, waarom smacht ik na twee van de drie uur Glenn wanhopig naar relativering en humor? Ik denk (“Godsnaam” dat is het woord) plotseling terug aan de kerk, aan de preken en gebeden, waarin onomstotelijke “absolute” juistheden en goedheden over hoe het moest en moest worden gezien werden geponeerd en waarin Gods genade als enige redding tegenover ons onvermogen stond om zo juist te zien en zo goed te zijn. Ik kon soms pas weer ademhalen als mijn opa mij na de kerkdienst weer aan het lachen maakte. Ik kan nu nog steeds pas weer ademhalen van mijn eigen gelijk als ik het twee tellen later belachelijk mag maken. Waarom? Omdat de pijn van de pil van het gelijk misschien alleen is te verdragen, kan binnenkomen, met een slok humor. Absoluutheid kan zich misschien alleen nestelen met relativering als oplosmiddel. Voor mij geldt dat. Ik vind drie uur lang gelijk hebben, ook als ik het er mee eens ben, onverdraaglijk. Valt er iets te leren van moppen over rabbi’s?

De redactie van Zomergasten moet minstens een, liefst twee fragmenten met relativering en humor verplicht stellen. In ieder geval voor suitable cases for treatment als ik…