Het is alsof er kieren zijn waardoor licht binnenkomt, vreemd licht, licht dat niet bij mij hoort, mij vreemd is, licht dat haaks staat op hoe ik mijn leven leid en op mijn overtuigingen. En toch is het licht dat bij mij hoort, bij mijn familie, bij de tijd waarin ik werd geboren en kind was. Het is ook mijn licht maar het is licht dat ik liever weer. Maar de kieren laten zich niet dichten. Ze lijken zelfs met de tijd wijder te worden en zich te verplaatsen als ik denk dat ik met ze heb afgedaan.
Ach Zuidema, zeur niet, lees een goed boek…. In elke roman die ertoe doet zitten verhaallijnen over weggedrukte karaktertrekken en dito impulsen. Ik herinner me een grote extravagante man, Louis, die zich maar heel zelden iets leek aan te trekken van wat zijn omgeving van hem verwachtte. Juist dat eigenzinnige non-conformisme had hem geholpen om het ver te schoppen op de maatschappelijke ladder. Toen we tijdens een gezamenlijke training laat aan de bar naar onze slaap zochten met een whisky bekende hij me plotseling dat hij zag dat hij elk jaar meer ging lijken op zijn vader, een wat bange medewerker (klerk noemde hij het) op een administratiekantoor die thuis een grote werkkamer had met een groot bureau waaraan hij grote sigaren rookte en lang en diep over van alles nadacht waar hij nooit iets over vertelde. “Ik voelde vaak minachting voor hem” zei hij, “misschien wel het meeste om van die futiele vaste patronen en hoe hij dingen opborg, de volgordes waarin hij dingen deed. En het verstoppertje spelen… Eigenlijk maar twee woorden, star en bekrompen”. Hij schudde zijn vader even van zich af. “en dan kom ik straks thuis, zoek ik de post bij elkaar, loop naar mijn bureau, neem mijn vaders brievenopener, leg de post op logische stapeltjes, steek een sigaar op…. Ik ben precies zo’n bekrompen conformistische lul als die ouwe, ik zit op dezelfde manier achter mijn bureau, pak dingen op dezelfde manier aan…wat jullie ook van me mogen denken. Hij verstopte zich, zijn behoefte aan non-conformisme, op zijn werk en rookte pas met brede gebaren voor zich uit filosoferend achter een groot bureau als hij thuis was. Ik verstop mijn conformisme op mijn werk.. “Louis de klerk is nooit zichtbaar op het werk”, een rijmend motto… En wij hier op zo’n cursus over leiderschapspatronen maar net doen of we wat van het leven begrepen hebben… Leiderschap, heeft dat niet ook iets te maken met vaders en zonen? Over veroordelen, verzetten en volgen en snappen wat je doet?”.
Deze anekdote borrelde weer op toen ik de eerste alinea schreef, over die kieren. O ja, het licht van mijn ouders schijnt zeker ook. Mijn vader die overal te tolerant voor was, iedereen zag leven en liet leven zoals ie was (en dat beschouw ik ook als “mijn licht”), maar wel ooit bijna een tv kapot gooide toen hij een politicus hoorde oreren die volgens hem de kluit belazerde. Die woest kon roepen dat iemand een gaatje in het hoofd moest schieten van een bepaalde dictator. Ik betrap me met enige regelmaat op vergelijkbare moorddadige neigingen, alleen met minder heftigheid. Maar ja, ik heb ook geen oorlog meegemaakt, geen gevangenkampen, geen honger, geen verzet, en ik heb ook nooit geweigerd om te praten over belevenissen die me pijn bezorgden. Ik wijt de uitbarstingen van mijn vader nog regelmatig aan het feit dat hij een vulkaan probeerde dicht te metselen over de oorlog, zodat er af en toe aan de zijkant plotseling stoom en puin moest ontsnappen.
Mijn vader was misschien wel een bijna voortdurend woedende man die liefhebbend naar de mensen in zijn omgeving keek. Maar het volk buiten dat kringetje… Hoewel hij soms ook binnen die binnenkring onmachtige woede kwijt moest op een destructieve manier.
Mijn moeder had een lichte vorm van autisme, zag veel dingen zwartwit en probeerde soms eigenwaarde te ontlenen aan het nadoen van mensen op een manier waarmee later kopspijkers succes kreeg. Ik heb enig imitatietalent van haar geërfd, en dat is niet erg, maar ik betrap mezelf, of liever en vaker, laat me door mijn echtgenote steeds vaker betrappen op het meesmuilend bekken trekken als mislukte imitatie van bekende Nederlanders in reclame e.d. “Zuidema, je bent af en toe nog erger dan je moeder….” hoor ik dan onverhoeds naast me. En haar gelijk bekennen? Ho maar. Ook zo’n straal licht die niet bij me wil horen omdat hij bij me hoort.
Mijn kindertijd was een tijd met grote intolerantie tegenover homo’s en vrouwen die iets probeerden te bereiken. Ik heb daar op de meest vreemde momenten echo’s van. Alles in mij wordt boos als ik hoor dat mensen menen dat homoseksualiteit iets is dat te genezen is of aanstekelijk, dat ze hulp nodig hebben en in de war zijn over hun identiteit, ja soms wel, maar mijn god, genezen en op het rechte heteropad helpen… . Ik haat die intolerantie die vooral nog onder streng gereformeerden en moslims schijnt te bestaan. Maar misschien was het de uitgesproken irritatie die Albert Mol opriep bij de volwassenen in mijn omgeving, maar ik kan nog steeds slecht tegen nichterige toontjes. Het stoort me als ik Michiel van Erp hoor praten en ik hem direct denigrerend wil imiteren, terwijl ik niet eens weet of Michiel… Het is een licht dat niet weg wil. Ik denk soms dat ik er klaar mee ben, maar dat ben ik niet. De kier blijft open.
Maar misschien stoort me het meest, toch, die woede van de ouwe Hero die ik in me heb. O wat zou ik graag nuchter, relativerend, onderzoekend reageren op Trumpjes en Erdogans. Ik heb hem wel hoor, die vraag, bijvoorbeeld “waar komt die behoefte van Trumpo vandaan om de wereld toe te spreken alsof we kleuters zijn: Germans are bad people (met tuitmondje, een “O”-tje maken met duim en wijsvinger en die onderstrepende gebaartjes), very very bad people. They produce an awful lot of cars en bring them to America. That is bad. They should stop that”.
Twee dagen later roept hij dan dat hij een buitengewoon succesvolle toer heeft gemaakt en bij de G7 grote vooruitgang heeft geboekt, terwijl hij nu datzelfde protectionisme dat leidde tot die very bad Germans in de slotverklaring heeft veroordeeld (Merkel heeft hem dus een lesje geleerd) en tegelijkertijd alle klimaatafspraken heeft geblokkeerd. Hij heeft alle klimaatgeld uit de federale begrotingen laten schrappen en zelfs kankeronderzoekfondsen worden extreem gekort in zijn mallotige haat tegen wetenschappelijk onderzoek. Hij liegt over zijn kontakten met Rusland. Hij beschermt met nepotisme benoemde schoonzoons die dat ook doen, verzamelt idioten om zich heen ….Sloopt de rechtsstaat als hij de kans krijgt. De ouwe Hero in mij brult om geweld. Ik kan niet meer nieuwsgierig luisteren en kijken naar die man. Als ik me geamuseerd voel is dat metselwerk dat uiteindelijk niet helpt om me rustig te houden. Ik ben vooringenomen tegen hem en alles dat hem (nog) steunt. Ik wil een Amerika-boycot op mijn rustige glimlachmomenten en eigenlijk gvd een total economic war to say the least… Die man moet weg, geëlimineerd als president… Ja Pa… Niks Ja Pa, waarom hebben we je een academische opleiding laten volgen, om ons duystere licht te verjagen toch? Er is 72 jaar van jouw 71 jaar vrede hier… Ja Pa… Maar jouw woede leeft ook in mij, nog… Omdat we een rechtvaardige wereld willen en gewoon de ruimte en rust willen hebben om van mensen te kunnen houden, daarom zijn we woedend, toch? Ja Pa…