Voor de waarheid moeten we in het paradijs zijn, maar zo lang we daar niet zijn, bestaan er geen waarheden en weten we zelfs niet of het paradijs waar is.
De dingen die het meest waar zijn betekenen het minst. Er is een orde van dag en nacht, slapen en waken, van eb en vloed, van menstrueren, van seizoenen, van vissen in het water en dat alleen vogels en vleermuizen (en o ja een deel van de insecten) kunnen vliegen. Voor die waarheid, die orde, wil niemand sterven. Die orde nemen we voor lief. We hebben ook een denkbeeldige orde. De orde van christendom of islam, van natie, van democratie, liberale vrijheden, van gekrenkte trots en ras. Dat zijn ordes die niet bestaan, die zijn bedacht, maar zo belangrijk zijn dat we bereid zijn ervoor te doden en te sterven. Is dan het paradijs een leven zonder dat soort imaginaire orde?
We zijn niet alleen bereid te doden voor die imaginaire orde, we schikken ons in allerlei consequenties ervan. Geld is iets denkbeeldigs en zeker nu het voornamelijk lijkt te bestaan als saldo op een digitale bankrekening. Maar we accepteren het bestaan van schulden, we accepteren dat iemand die aandeelhouder is, geld steekt in een bedrijf, meer verdient dan iemand die er werkt. We accepteren de mythe dat hard werken leidt tot rijkdom en de kans om aandeelhouder te worden. We accepteren de dwang die voortvloeit uit het zijn van werknemer met een hypotheek en een creditcardschuld. Imaginaire ordes zijn een voortdurende bron van dwang, beperking en onderwerping.
Is dat paradijs zonder denkbeeldige orde, en zonder de dwang die zo’n denkbeeldige orde uitoefent op ons gedrag iets dat achter ons ligt of voor ons? In die zin ligt het achter ons, dat het een paradijs was met een voortdurend risico om als zwervende jager/verzamelaar opgepeuzeld te worden door een roofdier, te overlijden door de kou of de honger. Of lag de leeuw toch naast het lam? Of streven we juist naar een orde zonder dwang en roofdieren? Waarom maken we onszelf zoiets wijs?
There are no sins within the Gates of Eden…

Zo zijn er twee zijden van die denkbeeldige orde in het licht. Dat we er alles voor willen doen, er een besef of geloof is dat we zonder die orde in een chaos terecht komen en tegelijkertijd verlangen naar (of sterker nog, geloven dat vooruitgang gelijk is aan het dichterbij komen van) een paradijs waarin die orde niet meer dwingt en beperkt. Maar wat is er in de schaduw van dat paradijs? Is daar Satan, is daar de angst, de angst die lekker is, daar is het genoegen in slechtheid misschien? Daar zit onze fascinatie voor de Holleeders, Jack the Rippers en Vampiers? Wat maakt dat sommige mensen actief bijdragen aan het ontstaan van en het onderhoud van zo’n denkbeeldige orde, leiders zijn die scheppen en veroveren en wat maakt dat de overgrote meerderheid haar leiderschap verbergt? Hoe verwant zijn woede en berusting, berusting dat je niet leidt of wordt gehoord? Ligt daar de fascinatie voor leiders die schreeuwend vijandbeelden in stand houden? Om te sussen wat in de schaduw leeft?
There are no Kings inside the Gates of Eden…

Wat is de aard van die orde die geen truth kan zijn? Behalve het bedacht zijn? Wat maakt gestorven waaghalzen en sukkels tot held? Onze verhalen, onze helden en symbolen, onze ordes die steeds abstracter worden, waartoe dienen die? OK om samen te leven hebben we de tien geboden nodig. Maar ze werken pas op een grotere schaal als we ze een goddelijke oorsprong geven. Als er verhalen over wonderen en brandende braambossen bijkomen, als Mozes niet maar wat voor zichzelf heeft zitten beitelen maar God zijn handen stuurde, dan is het goed. En zolang alles wat Mozes’ nazaten erbij beitelen maar in het verlengde ligt van de Goddelijke oorsprong in de ark des verbonds gaat het goed, maar waarom alleen dan? Zodra er zoveel leden van een stam, een groep, een natie zijn dat ze niet meer allemaal direct door de leider in het gareel kunnen worden gehouden, gaan er verhalen ontstaan, worden imaginaire ordes omgeven met religieuze symboliek en angst voor dito oordelen. Wordt het voortbestaan van de orde gedragen door de uitsluiting uit hemels en Nirwana’s bij ongehoorzaamheid. Die ordes stelden de mens in staat tot het vormen van volken en naties, tot het drijven van handel, tot het industrieel of in coöperaties produceren van hulpmiddelen en voedsel, die goddelijke ordes geven de zegen aan vrede en de oorlogen die moeten worden gevoerd om de vrede te handhaven. Wat zegt het als onze verkiezingen van 2017 gaan over de nationale identiteit? Gaat het dan over de opspelende schaduw of over de angst dat we de goddelijke oorsprong van ons bestaan verkwanselen? Of beide of nog iets anders?
No sound ever comes from the Gates of Eden….

Wat is vooruitgang? Want telkens is er een verwijzing naar iets paradijselijks, iets volmaakts, of in ieder geval significante verbetering van onze toestand, ons welzijn, als we worden gevraagd ergens in te geloven. De wereld zal onder de tucht van de markt beter gedijen en rechtvaardiger zijn, dan onder de tucht van gemakkelijk te corrumperen en tekortschietende overheden. Dat de tucht van de markt leidt tot grote inkomensverschillen en gigantische milieuschade, tot stuitende armoede én stuitende rijkdom, tot kapitaalvlucht en arbeidsvlucht stond jaren bijna buiten beeld en dus buiten discussie. Maar als we straks de tucht van de markt inruilen voor iets anders, zal dat met vergelijkbare bombarie worden aangekondigd als de volgende stap richting heilstaat.
Jarenlang was het zo dat de gezondheidszorg moest worden geleid door de professional met het meeste talent voor besturen. Dat was een mythe, die vooral in het belang was van geneesheren en -directeuren, mannen uit de gestudeerde bovenlaag. Toen kwam de mythe dat die professionele sturing leidde tot verspilling en onnodige optimalisatie van geneesherenhobby’s. De financiële mensen gingen aan de touwtjes trekken. Nu is de markt aan zet met een grote rol voor zorgverzekeraars. Maar ook weer experimenten met zelfsturende organisaties van professionals. Imaginaire ordes volgen elkaar soms in rap tempo op en lijken meer samen te hangen met bronnen van macht dan met visie en inherente logica. Buiten het paradijs volgt de waarheid de macht.
It does not matter inside the Gates of Eden…

Alle verandering komt van verhalen. En van techniek die die verhalen ondersteunt en uit die verhalen voortvloeit. Omdat elk verhaal nieuwsgierig maakt naar het vervolg, naar de volgende vervolmaking. Verhaal en techniek maken het vliegwiel. Maar de kracht van of op het vliegwiel wordt gemaakt door de volgers, de gelovers in de mythe.
Menselijk gedrag volgt altijd de weg van de minste weerstand. Gedrag dat niet verandert slijt zijn weg in, zoals een rivier zijn loop uitslijt. Die loop verandert wel, maar traag en weinig. Totdat er toestemming komt van een verhaal, van een nieuwe mythe, die een nieuwe imaginaire orde laat lonken. Dat werkt als een lading dynamiet in een rotswand als de volgers de nieuwe mythe geloven en toestemming geven voor de explosie. Voor het omhalen van de Muur, het afschaffen van slavernij of apartheid en dan nog kan het eeuwen duren voor de loop van de rivier echt verandert. Alle verandering komt van een gedeeld geloof dat de volgende mythe iets van het paradijs dichterbij brengt.
Heading for the Gates of Eden.

Rivieren slingeren. Van fascisme naar verlichting naar neofascisme. Van Scientific management naar Human relations naar Lean en operational excellence, wat in essentie een veredelde vorm van is van scientific management, hoogstens een onvolmaakte synthese tussen de nadruk op proces en techniek enerzijds en het gedragen zijn door de mensen anderzijds. Maar mensen zonder echte macht tot volgen, dragen niet. En in een door aandeelhouderswaarde gestuurde organisatie hebben de volgers geen echte macht tot volgen en dragen. Ze weten dat er techniek wacht of een bedrijfsverplaatsing, een fusie, die hen misschien overbodig maakt. En dat ze dan geen keuze hebben tot volgen of niet. We slingeren door naar grotere schaal en grotere complexiteit…
And there are no truths outside the Gates of Eden

Or don’t we know we’re in, and that there is no “Outside the Gates of Eden”