OK volgens Geert Mak is de rechtse boze energie in Europa en Amerika niet één grote veenbrand maar zijn er nog al wat verschillen in dynamiek tussen de landen. Voorbeeld: In Engeland stemde het grootste deel van de jeugd tegen de Brexit omdat ze in Europa hun toekomst zien. In Italië stemde bijna 80% van de jongeren tegen de hervormingen van Renzi, niet omdat ze er ertegen zijn dat het aantal parlementsleden wordt verminderd of de macht van de oude mannen in de senaat wordt beknot (de gerontocratie), maar omdat 40% van hen werkloos is en dat komt omdat Italië zelf geen monetaire instrumenten meer heeft en net als alle andere Europese landen naar begrotingsevenwicht moest streven en de Italiaanse regeringen het land daarmee naar de knoppen hebben bezuinigd. Het komt door Europa dus en dus. Intussen snap ik nog niet waarom rechts niet gewonnen heeft in Oostenrijk, maar dat daar 45% van de bevolking op een populistische kandidaat heeft gestemd is minder hoopvol dat de winst van de andere kandidaat lijkt. Je ziet. Ik zoek en worstel met de bits en bytes aan informatie die ik krijgen kan.
Boodschap op het scherpst van de onvoorspelbare snede: de huidige democratie wankelt. Men (een groeiend percentage kiezers, soms meer dan 50%) heeft weinig vertrouwen in politici. En er is een groeiend aantal mensen dat zich afvraagt of men nog wel gediend is met en van democratie.

Ik vermoed ook dat de meeste kiezers eigenlijk niet meer begrijpen wat de koers en wortels zijn van de traditionele partijen. Links komt nauwelijks nog op voor de machtelozen en de mensen aan de onderkant van de inkomensverdeling. Dat links bestond uit mensen die voor de emancipatie van de arbeiders waren is een groot deel van jonge kiezers vergeten of ze herkennen dat niet meer. Waaronder veel linkse politici zelf die neoliberaal zijn gaan denken. Iets vergelijkbaars doet zich voor bij christelijke partijen. Alleen wat ik nog steeds niet snap is dat de boze man “links” en “elite” op één hoop gooit. Links heeft de buitenlanders niet gehaald, dat deed de top van het bedrijfsleven. Links heeft de banen niet naar China, Taiwan en Bangladesh verscheept, dat deed het bedrijfsleven. Links heeft de bankencrisis niet veroorzaakt waardoor je hypotheek lastig werd, dat deden de banken. Links heeft de inkomens- en vermogenskloof niet vergroot, dat deed rechts. Links deed er alleen niet genoeg tegen en je zou dat verraad kunnen noemen, OK. Maar uit dit kronkelige veroordelen kan je afleiden dat mensen de draad kwijt zijn over waar de complicaties vandaan komen of wat de identiteit van huidige partijen nog is. Het huidige partijenstelsel zou wel eens in hun vermolmde oude verschillen ook aan de basis kunnen liggen van het verdwaald zijn van kiezers. Het is in ieder geval dringend aan vernieuwing toe… vermoed ik

We kunnen uit het Brexit-referendum leren, maar ook uit het hervormings-referendum van Renzi, dat veel mensen daar niet stemmen op basis van een rationeel oordeel over de geboden alternatieven, maar op basis van campagne-retoriek en gevoelens van tegen de zittende macht zijn. Je weet niet wat de motieven voor Brexit of tegen Renzi’s voorstellen zijn. Je weet een uitslag en je kijkt naar politici die bang zijn om geen “democraat” genoemd te worden als ze eerlijk zeggen niets met zo’n uitslag te willen en kunnen doen. “Referendum” is niet de macht aan het volk, maar de onmacht aan de macht.

Al met al, deze ouwe man kan wel wat met de oproep van Terlouw om iets te doen aan het herstellen van vertrouwen en het investeren in de toekomst van de planeet. Niet voor ons, maar voor onze (klein-)kinderen. Men (veel kiezers) vraagt om scherpte in standpunt en visie op de toekomst van onze planeet en de Europese samenwerking. Men (veel kiezers) vraagt om bescherming tegen de af en toe maar al te evidente nadelen van neoliberale mondialisering. Doe iets. En schei uit met mekkeren over populisten, maar pak ze aan op inhoud, bevlogenheid en serieuze politieke keuzes. En spreek je uit voor de rechtstaat en bescherm ook die. Doe iets. Fascisme kan nooit het alternatief zijn. Wild om zich heen meppende miljardairs ook niet. Doe iets.

Is dat wat?