Maandelijks archief: november 2016

De helaasheid van leiderschap

Geef een reactie

Ik heb nooit veel talent gehad voor het appreciëren van gezag, van leiderschap. Zo rond mijn elfde jaar was het moment daar dat mijn ouders mijn kompasnaald niet meer konden richten of beïnvloeden. Hun oordeel telde niet of nauwelijks. Ik had de sensatie dat als puntje bij paaltje kwam ik er alleen voorstond. Dat ik op eigen kompas moest varen en mijn eigen beslissingen moest nemen.

Om mijn natuurlijke naïviteit op dat gebied toe te lichten de volgende anekdote: Mijn eerste “hoogste baas” de gemeentesecretaris van Enschede was een man met veel gezag. Het gebeurde dat ik zat te praten met het hoofd van de afdeling onderwijs over een klus die ik moest doen dat hij belde. Mijn gesprekspartner stond op toen hij de naam van de sik hoorde en antwoordde direct met zinnetjes als “Natuurlijk secretaris, ja ik kom er NU aan, ja natuurlijk secretaris”. Men sidderde voor hem. Hij was scherp, hij fileerde je als je slecht werk leverde, het gerucht ging dat hij liever secretaris generaal op een ministerie was geweest en dat het niveau van zijn mensen hem elke dag opnieuw stoorde. Er was een nieuwe regeling over stadsvernieuwing uitgebracht door het Rijk en men had mij gevraagd te kijken wat we daarmee in Enschede konden, gezien de leeftijd van de woningen, de opbouw van de stad en dergelijke. Ik had een stuk geschreven dat niet alleen over de inhoud ging, maar ik had ook wat rond gebeld naar andere gemeenten, stukken gelezen hoe die het aanpakten en een voorstel geschreven over de te kiezen wijken en de projectaanpak om te voldoen aan de criteria van de regeling. De secretaris die een heilig geloof had in “de lijn” en persoonlijke eindverantwoordelijkheid riep me bij zich om me te melden dat hij dit niet in het College ging brengen. Ik protesteerde direct. Een minuut later werd ik met een rood hoofd voor D66-maoïst en nog wat van dat soort spul uitgemaakt. Ik stond op met de zin. “Ik kom wel terug als U weer rustig bent. Op die manier praat ik niet over mijn werk en over mezelf al helemaal niet. Maar het onderwerp is te belangrijk om het op dit niveau af te doen”. 26 was ik. Bijna jongste bediende. Onderzoeker en geen beleidsambtenaar, laat staan leidinggevende die iets voorstelt over hoe iets in zijn domein moest gaan. Ik ging er niet over en had mijn mond te houden. Maar zilverruggen kunnen me de rug op. Een half uur later werd ik weer binnen geroepen. Het hoofd volkshuisvesting zat er bij. De secretaris maakte zijn excuses en het voorstel werd een week later door het College aangenomen. En ik had niet het gevoel iets bijzonders te hebben gedaan.

Ook leerkrachten op de middelbare school hadden voor mij niet het soort gezag dat ze of althans een aantal ervan graag zochten. Dat had niets met kattenkwaad te maken want daar was ik over het algemeen niet mee bezig. Ik richtte mijn eigen leertempo en volgorde in. Mijn eigen spoor dus, mijn eigen kompas. Ik herinner me nog de les dat ik leerde dat “leider” in het Duits helaas betekende. Ik zal toen 14 zijn geweest. Het moment dat een medeleerlingen iets over “ein Gruppenleider” had gezegd. De neiging om het woord “leiderschap” te vertalen met “helaasheid” kwam pas veel later, na de film en het boek “De helaasheid der dingen”. Dank Dimitri. Maar vanaf dat moment, op mijn veertiende, had ik twee stoornissen, praten in verwarrende germanismen, zoals Prof. Prwlytskovski in Tom Poes (U klapt nou wel voor de leider, maar het klappt leider niet) en bij leiders altijd in termen van “jammer” te denken.

Dit alles om uit te leggen dat ik het misschien wel een beetje rationeel kan volgen wat er gebeurt de laatste tijd, maar me er niet mee kan verbinden, het niet kan navoelen. Nog maar een jeugd-uitweiding om het een beetje duidelijk te maken. Mijn moeder functioneerde ergens in het autisme-spectrum. Zolang zijzelf en de wereld zich een beetje gedroegen volgens de checklists die ze met schade en schande had opgebouwd hoe het moest was ze een lief mens. Maar zodra ze overrompeld werd door tegenstrijdige gevoelens, de kinderen teveel prikkels afgaven, of anderen -buren, familie, haar ouders of echtgenoot- haar in een positie brachten waarin de checklist niet voldeed, klapte ze dicht. En in ernstige gevallen werd ze catatoon, een standbeeld. Onder het lange lijstje van veroordeeld gedrag hoorde bekakt zijn, homoseksualiteit, liederlijkheid bijvoorbeeld. Tot op het moment dat ze me bekende dat ze op Pim Fortuyn zou gaan stemmen had ik die lijstjes voor haar leventje als algemeen geldend en boven alle discussie verheven verwacht en ook mijn hele leven zo ervaren. Ik probeerde het nog, met de hondjes, de geleende Bentley en de dark rooms met jonge jongens. Maar ze was onvermurwbaar. Zijn overduidelijke lak aan alles wat burgerlijk Nederland zorgvuldig cultiveerde was voor haar het bewijs dat hij “erboven stond” op de een of andere manier. En die puinhopen van paars, van al die politici, moesten maar eens worden opgeruimd en dat kon dan ook maar het beste gebeuren door iemand die met het hele zootje zijn gat afveegde. Wat verwacht een gewoon mens van een leider?
En nu zien we 50 miljoen Amerikanen, die in merendeel niet racistisch zijn, niet homofoob, niet pussygrabbend door het leven gaan, die voor het merendeel belijdend en liefhebbend christen zijn, op Trump stemmen. Een man die zijn gat afveegt, althans dat in de verkiezingstijd verbaal doet, met alle waarden waarin ze geloven en met de amendementen van de grondwet die burgers met een ander kleurtje, geloof of seksuele voorkeur tegen de overheid moeten beschermen. Een “bully”, zo’n schoolplein-pestkop, een beledigende malloot met een kort lontje. In veel opzichten het tegendeel van Fortuyn, maar ook weer dezelfde minachting voor de moraal en zeden van de besturende elite. Een man die geen angst lijkt te kennen, maar wel boosheid en met iedereen zijn gat afveegt. En ik geloof niet dat die 50 miljoen Amerikanen in het autisme-spectrum functioneren. Met die flauwe redenering kan ik Trump, Fortuym en Jan Roos niet afdoen…

Wat je later leert is dat gezag, dat leiderschap, meer wordt “gegeven” door de volgelingen dan dat het “gegeven” is in de leider zelf. Het besluit om te gehoorzamen, te volgen en te geloven wordt niet genomen door de leider maar door de volgeling. En in normale omstandigheden behoort leiderschap dan ook de waarden te weerspiegelen van het bedrijf, het land of de organisatie die wordt geleid. Leiderschap, leren we de laatste tijd, moet eerder “dienend” zijn dan “opleggend”. Er hoort respect te zijn voor de mensen die volgen. Alleen in crisis, in oorlog is er iets anders nodig. Wie leiding geeft aan het bestrijden van een brand belegt geen teamoverleg, maar geeft orders. Die gaat niet vragen of je wat je opgedragen krijgt wel vindt passen bij je taakomschrijving en persoonlijk ontwikkelingsplan, maar stuurt en blaft. In dat soort situaties accepteren we de “zilverrug” en volgen. Maar wat is er in godsnaam aan de hand met een paar miljoen Nederlanders die een intellectuele ruziezoeker en pestkop vereren of achter Jan Roos, een over het paard getild, nepjournalistje in een matrozenpakje aanlopen, of met 50 miljoen Amerikanen die een scheldende proleet tot president kiezen. Wat is hier aan de hand? Is hier leider de helaasheid van leiderschap in de laatkapitalistische neoliberale samenleving aan het licht gekomen. Klappt de politieke theorie niet meer en klappen de burgers dan voor Führers? En zullen we ook over het resultaat van dit stuk geschiedenis niet straks allen “Leider” roepen? Ik kan het niet meer volgen, het staat te ver van mij. Maar kennelijk, kennelijk willen mensen als ze te veel teleurgesteld zijn in hoe het leven loopt, als ze bang zijn voor de toekomst van hun kinderen, negatief destructief leiderschap. Willen ze kennelijk het risico aan dat ook hun waarden, hun geloof hun voorkeuren worden aangevallen en in de waagschaal komen. Willen ze een leider die gevoelloos is, respectloos, ontmenselijkt, onchristelijk in een grotendeels christelijk land, in de hoop dat, ja wat? Hun toekomst weer rozerood en positief gloort? En dat de vijanden van “het volk” ontmaskerd en verslagen afgedropen hun straf niet ontlopen? Hoe primitief is dit denkspoor? Hoe dicht onder de oppervlakte, terwijl het geen oorlog is in de VS en Europa? Dit is erger dan homo homini lupus. Wolven vernietigen zichzelf niet.

Life changing moments, bestaan die in de publieke wereld?

Geef een reactie

Momenten die je leven veranderen, ze bestaan. Maar wat daar voor doorgaat in de media… Dat ik nog zou moeten weten waar ik was toen Kennedy werd vermoord, de eerste man op de maan stapte, de muur viel, 11 september, de moord op Fortuyn… Zal ik je eens wat vertellen, mijn leven sudderde gewoon door. Ik weet niet meer waar ik was. Ik “verloor mijn onschuld” niet. Ook zo’n uitdrukking. Zo’n uitdrukking waar ik fysiek verkeerd op reageer. Sensatiezoekerij. De droom van King veranderde mn leven wel, geleidelijk. Ik zou niet meer weten waar ik was, maar ik heb de toespraak vrijwel live gezien. En nu Trump. Weer verloren we onze onschuld, terwijl ik sliep, onschuldig….

En nu dreigen plotseling de media, het journaille, hun onschuld te hebben verloren. Ze hebben, oh hoe schuldig, de gewone boze witte man onvoldoende gezien, de man die niet werd “gehoord”. Nou we hoorden hem wel hoor, dagelijks. Als er iets is wat er in het afgelopen jaar tot ons kwam is het het gezwam, het geschreeuw, het gelieg, het gedreig van Trump. En in Nederland wordt elke wind die Wilders laat uitvergroot op de tv en in alle kranten tentoon gesteld. De media, het journaille, ja zelfs de NOS bezinnen zich of ze wel genoeg de gewone man hebben opgezocht. Nog meer????

Het is het oude Man-Bijt-Hond-Valkuiltje. Als je de media volgt denk je dat het erg slecht gaat met de wereld. Dat het geweld toeneemt, het leed klotst. Terwijl het mondiaal gezien steeds veiliger wordt, rustiger, minder doden vallen door geweld, meer mensen worden opgeleid en de armoede afneemt. Want goed nieuws trekt niet en verkoopt niet. Genuanceerde standpunten ook niet. Beledigend geschreeuw wel. Alleen men had minder goed dan gewenst in de gaten dat de overdaad aan aandacht voor het beledigende geschreeuw niet alleen goed was voor de kijkcijfers en leescijfers, maar ook voor de schreeuwer meer volgelingen genereerde. Men onderschatte kennelijk de invloed van het overmatige in de aandacht. En nu vraagt men zich af of men de man in de straat, langs de lijn, in de kroeg, bij de dartwedstrijd, etc. zelf wel voldoende had gesproken. Zodat men beter kon voorspellen. Nog meer straat-interviews in het journaal?

Ik vind het prima dat het journaille zich afvraagt of men het wel goed heeft gedaan, maar als men dit life-changing-moment gebruikt om nog meer onschuld te gaan verliezen, en nog meer ruimte te maken voor mensen die geen feiten nodig hebben om vooroordelen tegen anderen te staven? Als dat gebeurt verliest men echt onschuld en wordt men nog meer medeschuldig met liegende populisten die de democratie om zeep helpen door mee te doen met het ontkennen van wat de werkelijkheid is… Door ze een niet of nauwelijks weersproken podium te bieden. Door het geroeptoeter ongefilterd meer ruimte te geven. En niet te zeggen dat het anders is. Dat er erg weinig vreemdelingen binnen komen. Dat we steeds langer gezond ouder worden, tot de meest gelukkige landen behoren, het meest van alle Europese landen een mondiaal gerichte economie en kennisstructuur hebben, etc.

Het lijkt mij dat men op dit moment in volle verstandsverbijstering in de verkeerde richting zoekt. Populisme is de gevaarlijkste bom onder de democratie en de vrije pers. Think twice please… Er is een groot verschil tussen mede op commerciële gronden een podium zijn, spreekbuis, en aandacht besteden aan…..

Post POTUS-kater: de oprichting van HSP

Geef een reactie

De eerste dagen hielp mijn gevoel voor humor nog. Dat slijt. Het “werkt” niet meer. ‘There’s a crack, a crack in everything, that’s how the light comes in’ (Sorry RIP Leonard Cohen): tsjonge wat moet The Donald ‘verlicht’ zijn, lasbrillen op… Niet leuk he. Of eh zo’n auditieve woordgrap die alleen in Nederland werkt: Pence de “Vice-POTUS” denkt dat homoseksualiteit met electroshocks te genezen is, gauw aansluiten die man… Of “all we are is dust in the wind (Kansas)” Wanneer begint het orkaanseizoen aan de oostkust???? Het zalft de wonden niet meer, als het dat al deed.

Er zijn mensen die al twee decennia voorspellen wat er nu gebeurt. De laatste stuiptrekkingen van de eeuwen van de suprematie van de witte man en het failliet van het naakte neo-liberalisme. De witte werker in de fabriek of onderaan in het kantoor pikt niet langer dat anderen steeds meer profiteren van zijn/haar werkkracht en van de internationale veranderingen. Pikt niet langer dat ze als Tokkie, als White Trash worden weggezet. Pikt niet langer dat de politieke elite en de economische elite nauwe banden onderhouden en hen in de kou laat staan. En in het protest zal van alles worden meegesleurd. Van alles dat door de rijke hoog opgeleiden wordt geclaimd als vooruitgang en het goede liberalisme.

Ik weet niet of het klopt. Maar ik vrees…. Ook al omdat hier politieke ideologie en verkrampte religiositeit elkaar vaak ontmoeten, een vorm van religiositeit die afwijzing en onderdrukking lijkt te legitimeren.. een vorm van christendom die bijna fundamentalistisch is. Een vorm die ik niet gauw Christendom zal noemen, maar Paulus-anisme. Alles wat die Grote bible-wolk in het midden van de US claimt is gegoten in oud-testamentische taal en het het opgeheven vingertje in de brieven van Paulus. Christus heeft bij mijn weten nooit iets onaardigs gezegd over homoseksualiteit of de vrouw in een positie willen plaatsen die toen in het midden-oosten gebruikelijk was en wel door de Prediker werd verkondigd. Chistelijk in de pure zin is: ‘We are all God’s children’ en ‘My fathers house has many mansions’. Moderne Amerikaanse Christenen doen dat wel. Die verklaren een deel van de mansions van de heer verboden toegang. Maar er speelt nog iets verwarrends: Dat de liberalen het humanisme kapen en zich proberen het soort humanistische emancipatie als onderdeel van hun politieke ideologie te maken is ook onzin. Ten diepste is dat (emancipatie van vrouwen, homo’s, etc. is de ontworsteling aan de post-slavernij-onderdrukking van de zwarte mens) dus christelijk-humanistisch, in de echt christelijke zin en niet liberaal.

Het individualisme, dat wel bij dat claimen van de vrijheid van het individu door het liberalisme hoort, gesteund door economische groei, heeft ertoe geleid dat de traditionele emancipatiebewegingen van christelijke en socialistische signatuur afkalven. Die liberalen die handenwrijvend naar het verval van christelijk en links hebben zitten kijken moeten nu omgaan met een grote groep witte mensen waarvan de emancipatie niet is voltooid, maar die wel politiek ontheemd zijn geraakt. Het neo-liberale kapitalisme dient hen niet, in tegendeel. Rutte roept wel dat zijn taak pas is voltooid als alle Nederlanders weer profiteren, maar dat gebeurt zonder politieke steun van linkse, christelijke of andere emancipatiemacht onvoldoende. Ook hier in Nederland groeit de desillusie en de overstap naar politici die politiek-economische onzin uitkramen en anti-establishment zijn. En ook hier is het veelal de bange oudere, die over de rug van de toekomst van de jeugd, terug wil naar de tijd voor het internet, van voor het overkokende midden-oosten, van voor moslim-extremisme en Afrikaanse bootjes en van voor de opwarming van de aarde. Ook hier komen steeds meer mensen in de richting van de behoefte aan een zilverrug, aan “een grote opruimer van het corrupte zootje in den Haag dat wel banken redt en Griekenland maar onze ouderen in de steek laat”.

Ik vermoed dat Trump onverdroten distantie zal nemen van internationale samenwerking en klimaat-akkoorden. Van Obama-care, homo-emancipatie, humanistische ethische wetgeving en vol zal gaan voor America first. Trump gelooft in zero-sum-games: Alles wat een ander wint gaat ten koste van mij. Samenwerken waar je allebei beter van wordt bestaat nauwelijks in zijn wereldbeeld. Politie die overmatig geweld gebruikt tegen zwarten zal worden gesteund vrees ik. En ik vrees dat het besmettelijk is. Dat de Rozen de Baudetten, de Geerten de Marie LePens en de AfD’s een klopjacht zullen beginnen op de euro en de EU en met name Zuid- en Oost-Europa in de kou zullen willen zetten. Een stuiptrekkende “Witte Man” heeft weinig met solidariteit, zie het gemak waarmee veel rechts populistisch denkende Vlamingen afscheid willen nemen van de Walen.

En als ik nou wist welk soort macht dit keert, richtte ik een partij op. Niet Denk of Forum voor Democratie, of iets met Dieren… Is het niet tijd voor de humanistische solidariteitspartij old?