Hoe meer grote morele, spirituele, politieke of religieuze waardensystemen ons vertellen wat menselijke waardigheid en respect is, dat elk leven kostbaar is, hoe meer redenen er blijken te zijn, overtuigingen en blinde morele verontwaardiging die leiden tot de rechtvaardiging van het het doden van de ander. Hoe vredelievender de God of de ideologie, hoe meer mensen om die god of die idealen bereid zijn een einde te maken aan de vrede. Hoe meer inclusief een overtuiging is (we are all God’s child’ren) hoe harder we hen uitsluiten die onze overtuiging niet delen…

Er is een rauwe onontkoombare werkelijkheid waarin het individu niet telt maar de golven van de tijd ons lijken mee te voeren, en toch steeds individueel handelen de motor is die de doorslag kan geven. Die rauwe werkelijkheid baart onontkoombaar kleine groepjes warhoofdige heethoofden die met hun daden de golf vergroten en versterken die hen baarde. Voor hen tellen levens niet, het zijn druppels in de golf. Ze weten dat ze zelf met weinig zijn, en klein en surfen op de golf. Voor ons zijn 35 doden een reden om alle media te herprogrammeren en nationale rouw af te kondigen. “Wij zijn met meer” roept Rutte die plots kan tellen, als golfbaas naar de individuen die de golf voeden door hem te bestrijden. De paradox vraagt om meer…. De wetten van de golf baren de individuen die tegen hem zijn en hem daarmee sterker maken. Precies dat, maar ook, dat wij zijn met meer, maakt die bommengooiers sterker en fanatieker…. Het fanatisme van de stoere bangen, om grenzen te sluiten en vrijheden tijdelijk op te offeren, om te roepen dat “ze” ons er niet onder krijgen, dat we zullen prevaleren (Bush Jr: we will prevail), het leidt tot hun succes, (and we did and we will again fail, jr) … Het lijkt een escalerende dynamiek die zich onttrekt aan waarden en woorden, aan individuele keuzes tot liefde en saamhorigheid.

Ik hou van dit soort paradoxen. Ze werken op microniveau en ook op macro-niveau. Waar liefde is kwetsen we en raken we gekwetst. Waar we verbinden willen worden we onbereikbaar. Hoe beter we zijn in taal, hoe meer we uitleggen, hoe meer misverstanden we wekken. Menselijk falen ligt aan alle waardensystemen ten grondslag. Dat ik van die paradoxen hou maakt dat ik ze vaak en voortdurend zie. Waar we bijzonder willen zijn kiezen we hoogstens voor iets anders dat bekend en gangbaar is. Waar we respect willen tonen voor Brussel, of Parijs, of Aleppo zetten we waarden in een avontuurlijk licht die onze samenleving bedreigen. Waar we beginnende pseudo-fascisten aan de kaak willen stellen bieden we ze een dagelijks podium. Een podium dat ze zonder neo-kapitalistisch georganiseerde pers en de morele verontwaardiging van het midden nooit zouden hebben kunnen vinden. Ik hou van dit soort paradoxen omdat ze wijzen naar iets dat nog dieper gaat dan die waarden, dat geloof, die politieke en morele overtuigingen, waar die roep om liefde, vrede misschien eerder uit voortkomt: Onze zwakheid, ons menselijk tekort, waar we liever iets moois en glimmends tegenover stellen, waarden, religies, ideologieën om er maar niet naar te hoeven kijken. En er dan dus ook geen verantwoordelijkheid voor hoeven nemen. Je neemt -denk ik na jaren kijken naar mijn eigen vluchtgedrag- niet je verantwoordelijkheid voor je zwakte door je sterk te maken voor een abstractie (als vrede, saamhorigheid) als die buiten je ligt…

Ik wou dat ik richtinggevende wijsheid had. Dat ik de wijsheid had om uit te leggen hoe de moed om onze eigen onbenullige tegenstrijdigheden, onze zwakheden onder ogen te zien en te accepteren de golfslag van terreur weer kan stillen. Hoe de moed om te erkennen dat de vrije pers soms de democratie vermoordt of helpt vermoorden als er niet met mededogen mee wordt omgegaan, hoe die moed noodzakelijk kan zijn om de “vrije” pers te redden en misschien zelfs de democratie. Dat er geen absoluutheden in vrijheden en verworvenheden zijn, maar dat er misschien altijd meer reden is om terug te deinzen voor het leed dat ze kunnen berokkenen bij een individu. Ik wou dat ik de wijsheid had om duidelijk te maken hoe politiek moet en kan “dienen” in groot besef van het eigen tekort-schieten in plaats van volgelingen organiseren en pr-machines gebruiken om dat te doen.

Ik vermoed dat het zien van en handelen vanuit je eigen kleinheid, zwakte, twijfels en paradoxen meer moed vraagt dan visie-ontwikkeling, onderdrukking, terreur en machtsvertoon. Ik wens ons die moed toe, ons, die meeleven met de slachtoffers en daders… als dat onderscheid al is vol te houden. En voor één keer geef ik dus daarmee de mensen gelijk die zeggen dat visie blind maakt. Blind voor je eigen menselijkheid. Ik wens ons allen die moed toe, daarvoor de ogen open te houden… En wie weet, zijn het ook hier kleine groepen die de doorslag geven, die roepen dat we met minder zijn, en zwak…

Ik verdom het gewoon. Simpel. Er zijn wel veel gekken. Een op de zes misschien, oke op de vijf dan misschien, maar niet bijna allemaal. Ik ga verdomme mijn geloof in de mensheid niet opgeven door de kranten en de journaals…

Ok, Ok, Trump predikt geweld, zijn volgers brengen de Hitlergroet die hij probeert een andere betekenis (belofte om op hem te stemmen) te geven. Ok, Ok, extreem rechts wint in Duitsland, haalt de kiesdrempel… Ok, Ok, hier in Nederland wordt een PVV-er vrijgesproken die alle moslims wegzet als “fervente kontenbonkers, die ook kleine jongens neuken”, maar ongetwijfeld is de rechterlijke macht hier niet van God los aan het raken. Ok, Ok, Europa lijkt te falen, waar het gaat om vluchtelingen. Kinderen mogen aan de Grieks/Macedonische grens omkomen van honger en kou, we rommelen aan Schengen, het vrije verkeer, om een paar duizend vluchtelingen. Ok, Ok, Sjeik Erdogan mag straks voor ons beslissen wie hij doorstuurt voor asiel. Ok. Ok, er is in Nederland maar al te vaak geen openbare vergadering mogelijk zonder ellende als het over vluchtelingen gaat. Ok, Ok het lijkt allemaal in niets meer op de hartelijkheid en menselijke overtuiging waar mee we in Nederland ooit duizenden Hongaren en Joegoslaven opvingen. Ok, Ok, we gooien brandbommen naar Moskeeën en in Duitsland, maar ook hier, worden aanslagen gepleegd op vluchtelingenopvang. De mannen die het doen zien eruit als de Bruinhemden uit de jaren 30 van de vorige eeuw. Ok, Ok, de bijbelse opdracht in onze joods/christelijke beschaving om de hongerigen te voeden, de naakten te kleden en de thuislozen op te nemen, lijkt culturele geschiedenis te zijn geworden. Maar we zijn verdomme niet in meerderheid achterlijk geworden… Toch?

“We” zijn niet gek geworden, ik geloof het niet. Ja we worden wel geleid door een generatie politici die bang is van geschreeuw. Cameron leek zelfs de EU uit te willen uit angst voor UKIP. De hele kamer, zelfs links, wil vluchtelingen terugsturen en raakt gewend aan anti-moslimpraat van rechts. En wat triggert nou die ruk naar rechts? Die switch? Wij? Wij burgers met hart? Of zijn het de media die als vanzelfsprekend dit slechte nieuws uitvergroten? Wij? Of zijn het de peilers en de frame-bouwers en spindocters die plaatsvervangend geruststellend doen en daardoor de ongeloofwaardigheid aanwakkeren? Waar komt die angst vandaan, die heel het westen op politiek niveau ethisch en moreel schijnt te verlammen, op Merkel na dan, Grotendeels na dan… Merkel die door haar eigen achterban publiekelijk is losgelaten, zeg maar verraden, uit angst voor de Duitse “Wilders-in”, die Alternative für Deutschland. Waar zit hem dat? Sterkt dat politiek terugtrekken uit angst voor schreeuwers die schreeuwers in hun gevoel gelijk te hebben, maakt hun succes hen aantrekkelijk voor volgers met tijdgebrek om zelf te denken?

Wat is het nou? De zogenaamde “neutrale journalistiek”? De media die op een enkel hoofdredactioneel kommentaar na dit gehannes niet duiden, maar juist groter maken? Trump is een zegen voor de bedrijven die in de VS kranten uitbrengen, hij zorgt elke dag voor meer escalerend nieuws. Mensen die nog iets weten over hoe het ging voor de oorlog, in Italie, over Mussolini’s boek over het fascisme van al voor de grote crisis, Hitler, angst voor verandering en het vreemde, dat soort mensen zijn er niet meer, sterven uit of worden in hun beginnende dementie niet meer gehoord. De terreur van de angst en de bekrompenheid? Ik geloof niet dat Trump, of Marie le Pen, of de UKIP, of de AfD ook maar een moment overwegen om weer mensen te vergassen, of in concentratiekampen op te bergen, maar we hebben nu politici die de overeenkomsten weigeren te zien tussen de manier waarop Mussolini en Hitler hun volken “menden” en wat ze zelf doen. Trump citeert Mussolini zelfs, de stoere mannelijke fascist Mussolini, in ongeremde onwetendheid vermoedelijk. En de zittende politiek verweert zich niet, ze schuiven mee op, bedenkelijk ver, (Zijlstra als leidend liberaal, zit zo dicht tegen Wilders aan dat ik hem dagelijks plots met gebleekt haar verwacht) en bieden geen tegengas en tegenwicht. Maar wij, wij burgers, wij zijn verdomme niet in meerderheid gek geworden, toch?

We weten het alleen niet meer. Het mantra “minder PvdA, minder Marokkanen” lijkt qua PvdA te slagen, maar verder stemmen we in dit landje en in Duitsland ook, en in Frankrijk, toch ook versplinterd, maar nog steeds voor een flink deel progressief en op menselijke waarden. In de VS en Engeland scoren zelfs ouderwetse sociaal-democraten goed. De kleine christelijke partijen die nog steeds geloven in voeden, kleden en huisvesten van de behoeftigen groeien ook. We hoeven de hoop in onszelf niet op te geven, toch? We moeten alleen hopen dat onze leiders, in een uiterst moeilijke tijd, waarin we in Europa elkaar meer nodig hebben dan ooit, waarin we voor de uitdaging staan om het klimaat te keren en Afrika zo te helpen dat het niet ook leegloopt naar het noorden, waarin we mogen verwachten dat Amerika ons niet langer meer zo sterk militair beschermt en we in de wereld een stuk minder te zeggen krijgen… Ja we moeten hopen dat er zo langzamer hand bij onze leiders zicht ontstaat op een “Meer Europa” op een “meer waardengestuurd beleid”. Hopen, en stemmen. Want we zijn niet allemaal gek toch? En pseudo-fascist aan het worden, toch? Ik verdom het, ik ga mijn hoop op een menselijke mensheid niet opgeven verdomme. Maar t wordt wel met de dag moeilijker….