Op 22 november 1963 werd Kennedy op Dealey Plaza in Dallas vermoord. Toen ik daar ik daar in 1989 was stond er een markering op de weg, de plaats waar de open auto reed toen de schoten vielen. Het verkeer raasde er gedachtenloos overheen en langs. Ik heb een tijdje wezenloos naar die plek staan kijken. Voor velen in de wereld stierf er toen niet alleen een mens, maar een, één, belichaming van een droom. Die andere, Martin Luther King, die eerder dat jaar zijn beroemde “I have a dream” speech hield tijdens de mars naar Washington, zou later ook worden vermoord.

Het was een beetje een bijzonder jaar dat 1963. Vooral denk ik door die speech van Martin Luther King. Zo’n speech die niet alleen door zijn inhoud iets van hoop gaf, maar ook omdat hij gegeven werd tijdens een van de grootste demonstraties ooit, en live werd uitgezonden op tv. Het leek een kantelpunt. Bob Dylan zong daar ook. Zijn hit van toen, ‘Blowin’ in the wind’, riep de vraag op of en wanneer de mensheid zou weten wat hen te doen stond. (Dat zou vast niet lang meer duren dacht ik…) Ik denk dat Europa (eh ik) hem daar zo’n beetje ontdekte. Er hing iets in de lucht. En van dat wat in de lucht hing was Kennedy voor ons hier in Nederland ook een beetje het symbool. En we vergaven hem zijn oubollige ‘Ich bin een Berliner’ van eerder dat jaar (goed dat hij niet in Hamburg op bezoek was) en zijn Varkensbaai-invasie twee jaar ervoor. Daar stond een man met de droom dat er mensen naar de maan zouden gaan. John F Kennedy belichaamde optimisme en vooruitgang, maakbaarheid en zelfvertrouwen. Voor mij in ieder geval wel.. 17 was ik.

Hoeveel van je eigen verlangen en energie stop je in zo’n projectie? 1963 was het jaar waarin ik eindexamen deed na een volstrekt dwarse en eigenzinnige individuele voorbereiding die me grote ruzie op school had opgeleverd. Ik ging op kamers wonen, in Amsterdam. Ik werd lid van een studentenvereniging en ontmoette allerlei boeiende leeftijdsgenoten. Het was een soort bevrijding, de toekomst lag open. Ik ging naar mijn eigen maan. Ik leerde zingen van Joost den Draaier en leerde discussiëren van Joop den Uyl. Mijn leven ging beginnen.

Op die studentenvereniging waren wat wetenschappelijke oriëntatie, cultuur en vooral muziek betreft er eigenlijk twee grote stromingen. De ene was Europees. De jongelui die van wijn hielden, van letteren, van klassieke muziek hielden, en als het echt op het randje moest zijn, Franse chansons desnoods. De andere oriënteerde zich Angelsaksisch (techniek en economie) en vooral Amerikaans. Ik zat in het Amerikaanse kamp. Ik geloof dat Anneke Grönloh in 1963 4 nummer 1 hits had (Paradiso en Brandend Zand herinner ik me nog), maar Elvis en Cliff hadden er ook meerdere. Ik zat in de kroegcommissie als hulpje en barman, en als hulpje bij de muziek voor feesten. Vandaar dat ik me van sommige dingen nu nog herinner dat het 1963 was, Limbo-rock van Chubby Checker en ten tijde van de moord op Kennedy stond Triny Lopez op nummer 1 met If I had a hammer (the hammer of justice, the bell of freedom yeah, the song about love between the brothers and the sisters, all over this a land). Oh wat hadden veel Amerikanen toen graag een hamer willen hebben. Op die feesten kwamen de wijndrinkers die van andere muziek hielden ook wel. Maar dan om met domme barbaren als ik te discussiëren of de “Boze Brel” –Jaques Brel had een aantal anti-bourgois-chansons gemaakt rond die tijd- niet meer te zeggen had dan die folkflapdrol van Dylan. “Don’t think twice its allright” was mijn favoriet (over de onvermijdelijkheid van het dingen achter je laten). Toen. Maar niet alleen die muziek. Ook die King en Kennedy.

Nee, als ik in die tijd, mijn eerste drie studentenmaanden, ergens op “dreef” was het op die golf van verandering en hoop die toen door Amerika rolde. Het was de protest-tijd van Dylan. Zijn omslag naar versterkte gitaren en liefdesliedjes moest nog komen in 1965. Later, in 1968 (Parijse studentenrevolte) en 1969 (Woodstock) kwam een tweede golf hoop en optimisme over de wereld. Die eerste van toen was veel kleiner, maar iedereen weet het nog dankzij Martin Luther King. Maar wie in of op die golven gezeten heeft voelt na jaren nog kippenvel van hoop en zelfvertrouwen, van “weten” dat je de wereld ging veroveren en veranderen. Er is door onze generatie zoveel over geouwehoerd dat de volgende generaties het niet meer konden aanhoren. En terecht, als er iets is wat we niet hebben kunnen vasthouden en zo maar konden doorgeven (en vooral en zeker nooit hebben kunnen waarmaken) was het dat. Die hoop, op vrede, gelijkheid…. Spelende kinderen en bloemen… Het was een golf, of twee, en niet meer dan dat, zoals er een golf was toen Obama zijn eerste verkiezingen won met Change en Yes we can. Daarmee die speech van King uit 1963 waarmakend. Een golf. We zitten nu in een andere… van clowns met onzin-dromen, die dromen van landen met hekken erom en gekken die aan de leiding dreigen te komen omdat ze geloofwaardig lijken voor een ontheemde kiezer… Ook die golf zal voorbijgaan, hoop ik…

Wat er in mij gebeurde op die 22 november 1963? Weet ik dat eigenlijk nog wel? Ik denk me te herinneren dat ik het pas de dag erna hoorde. En het Amerika van hoop en zelfvertrouwen viel van zijn voetstuk. Voor zover ik het nog weet. Ik weet nog dat tijdens de bardiensten de wijndrinkers me konden overhalen voor een avond gitaarmuziek (luitsuites) van Bach of het Requiem van Mozart of zelfs Jaques Brel. Ze plaagden toen even niet. Alsof ze zelf ook iets waren kwijtgeraakt. Geleidelijk aan ging dat, dat omvallen. Niet zomaar ineens, boem, maar het was glijden en rollen. De twijfel over wat er daar echt was gebeurd, over de doodgeschoten moordenaar die nooit heeft kunnen bekennen. LB Johnson, qua uitstraling en bezieling ongeveer het tegendeel, sleepte de wereld Vietnam in. Maar op die dag zelf? Dat moment in november 1989 daar op Dealey Plaza (een paar dagen ervoor had George Bush sr de verkiezingen gewonnen, een nieuwe opmaat naar oorlogen zou later blijken, ook geen humeur-stimulans) ging er iets huiverigs en leegs, iets verlatens door me heen. Iets zonder veel woorden en zonder grootse gebaren. Ik had geen behoefte aan bloemen leggen o.i.d. Ik denk dat ik toen eigenlijk dichtbij het gevoel van toen zat. Beduusd en ondersteboven. Gedesoriënteerd… Er was iets kapot gevallen wat ik me nog niet realiseren kon en langzaam tot me doordrong… Daar 26 jaar later opnieuw. En nu, weer 26 jaar later, ik kan nog steeds makkelijk bij die hoop en dat optimisme. Dat we in Nederland de cultuur nog kunnen redden, dat het klimaat toch op de agenda komt van burgers, dat we toch vluchtelingen zullen opnemen en gaan zien dat we veel meer moeten doen voor het eerst door ons uitgebuite deel van de wereld. Maar er kan ook zomaar weer iets omvallen. In Parijs, Brussel of Berlijn, of Libanon of Mali. Je suis.. un Berliner, une fille de Mali, un citoyen de Bruxelles… Ook.

Wie “Het geheime dagboek van Hendrik Groen, 83 1/4 jaar: Pogingen iets van het leven te maken” leest, begrijpt dat het allemaal best meevalt, ouder worden, mits voldoende gewapend met ironie. Nou zit je met 83 1/4 jaar in een betrekkelijk veilige periode, astro-psychologisch gezien. De tijd tussen 68 en 70 is een stuk zwaarder. Hoe dat komt?

Zo te zien moet deze oude wijze man nog even iets toelichten:

De mens kent 1 keer in de 28 jaar een crisis, die astro-wetenschappelijk wordt gestuurd door Saturnus, die een omlooptijd heeft van ongeveer 28 jaar. Saturnus is eigenlijk net als een lastig jochie dat moeilijk leert, zeg maar alleen door tegennissen en hinderslagen zoals in een crisis. De eerste crisis treedt op als Saturnus een rechte oppositie maakt met de plek waar hij stond bij de geboorte. Juist, na plusminus 14 jaar. De pubertijd, we weten het nog. Die rotmeid krijgt verkeerde vriendjes, maakt geen huiswerk meer en wil dan alleen naar Salou. (In mijn tijd ging je joyriden op brommers, roken en bij de patatkraam op het plein hangen en dat was in die tijd niet onschuldig verzeker ik U).
De tweede 28 jaar later dus, na ongeveer 42 jaar, de mid-life-crisis, juist: pa koopt een motor om stiekem achter het wicht in Salou aan te reizen en begint daar een bed and breakfast moet een straklijvige fitnesstrainster voor bejaarden. (Hm, heb de mijne toch niet helemaal optimaal benut…)
Die van daar weer 56 jaar na is door gebrek aan te onderzoeken doelgroep (van rond de 98) weer wat minder bekend. Men treft bejaarden aan die weigeren hun gebit nog langer te dragen of plots -de “kunne” schijnt er daarbij niet veel toe te doen- hun baard laten staan. Voor als de burgemeester komt. Die van tegen de 70 echter, de “seniority-crisis”, wordt vaak over het hoofd gezien, omdat de dan nog krasse pre-bejaarde, zich voordoend als zwitser-levens-genieterd zich niet wil laten kennen, maaaarrrr, zet U schrap, hij valt niet mee:

– dat is het moment dat doordringt dat het allemaal gelul is, complete bullshit, nergens over gaat en totaal onbelangrijk is, sterker nog als er iets onbelangrijk is, ben jij het zelf wel. Misschien heb je ooit de illusie gehad dat je iets voorstelde en dat het iets uitmaakte wat je deed en hoe, maar die illusie verkruimelt nu…
– dan besef je dat er zich nog nooit iemand iets van je heeft aangetrokken, noch als vader of moeder, noch als leiding-gevende, noch als lid van de medezeggenschapsraad oid, maar dat de meesten om je heen er te beleefd voor waren dat te laten merken, nu beginnen die blikken van verstandhouding op te vallen, terwijl je toch al een beetje staar begint te ontwikkelen…
– dan zie je dat je kennis of totaal achterhaald en overbodig is geworden Het zit in computers, of je vak is verdwenen, geëmigreerd naar een lage-lonen-land of het vervliegt gewoon vanzelf in hazenslaapjes
– dan zie je dat alles wat je in je werkende leven hebt opgebouwd razendsnel door je opvolgers is afgebroken en nooit stand mocht houden. Oh als er iets verneukeratief is is het wel “Die steen” die je hebt “verlegd in een rivier op aarde”. Bram, ja de Bram van Freek, niet Mosko… Iedereen pakt een steen waar ie bij kan en legt die neer op een plek waar hij ook bij kon. Daar kan een ander dus ook zo bij. Al die verlegde stenen worden voortdurend volslagen nutteloos en overbodig heen en weer gelegd. “Het water stroomt er anders dan voorheen”… kul. als dat zo is komt dat door de klimaatverandering, idioten…
– dan vallen al je helden weg, omdat die ouder waren, je vriendenkring raakt uitgedund, je familie idem, je buren beginnen ook al of naar aanleunwoningen te verhuizen of tussen plankjes bekneld te raken, je begint te begrijpen dat sommige blikken “wat doe je hier nog, wat houdt jou hier?” betekenen.. En eerlijk gezegd, het antwoord op die vraag valt steeds minder mee.
– dan komen er dames in witte jassen vertellen dat nu discipline geboden is met die pillen. Andere dames of heren in witte jassen wijzen op het eminente belang van gedisciplineerd flossen of ragen om die laatste paar kiezen en kronen te behouden… terwijl JIJ DACHT DAT HET NU EINDELIJK WEL GEBEURD WAS MET DIE DISCIPLINE, MET OP TIJD KOMEN EN DE KLANT CENTRAAL EN DE BAAS NOG CENTRALER STELLEN. ALS ER IETS IS WAAR JE NIET OP ZIT TE WACHTEN, TEGEN DE 70, ONGELOFELIJKE TUTHOLA’s IS HET EEN TUTHOLA DIE OVER DISCIPLINE BEGINT
– dan krijg je allerlei communicatieproblemen met je kleinkinderen die over dingen praten die jij niet kent. Terwijl je dacht dat oude wijze grootouders een geweldige voorsprong hadden, blijk je een niet meer te overbruggen achterstand te hebben. En als je iets op wilt rapen of wilt verzetten… komt er een jongere vragen of HIJ DAT NIET EVEN VOOR JE MOET DOEN, DE SNOTNEUS, TERWIJL JE JE STERKER VOELT DAN…
– als alles bullshit is, nou dan is alles wat de vermaak-industrie uitbraakt het absolute bullshit-toppunt. De tv is niet meer te pruimen, kunst onbegrijpelijk geëxperimenteer, vakanties volledig verpest door niet-inclusieve tripjes naar overvolle bestemmingen… Er is nergens ook nog maar ene zak aan. Je begint bijna terug te verlangen naar Mies Bouwman en Willem “O” Duijs op de buis. Naar nog niet door geld verziekt voetbal van Coen Moulijn en Sjaak Swart en nog niet verdoped fietsen als door de gebroeders van Est .. De kans dat je nog met een groot schema op schoot de rondetijden van de 10km schaatsen gaat zitten bijhouden om te kunnen nagaan in welke ronde Keessie Ard voorbij was gegaan als ze tegen elkaar hadden geschaatst is erg klein, maar de kans dat je je er nu bij vermaakt is nog kleiner… en je realiseert je dat dit soort verheerlijkt kulverlangen een soort doodvonnis is.

Het schijnt dat het went. Ik heb net even mijn horoscoop geraadpleegd en de mijne is al aan het aflopen. De ironie werkt kennelijk al voldoende helend. Saturnus doet er niet altijd even lang over om helemaal rond te gaan en dat komt omdat ook de aarde om de zon slingert. Ten opzichte van elkaar zitten er dan allerlei versnellingen en vertragingen in. Maar dat interesseert ook geen hond, net als dat niemand nog wil weten wie Willem O Duijs is en waar die “O” vandaan komt….
Nee overgaan doet ie niet meer, die seniority…