Jan Mulder zei vanavond in DWDD dat hij het gedoe rond de vluchtelingen en het beschamende gedrag daaromheen van een groeiend aantal Nederlanders maar liever niet behandelt onder de ergernissen. Dat is groter dan een ergernis. Ik ben het met hem eens. Dat hij vervolgens de Panda’s ook niet onder de ergernissen stopt, da’s dan weer minder. Maar ik vrees dat ik toch niet helemaal ontkom aan die vluchtelingen. Het gaat namelijk om mijn voortdurende ergernis, het gedoe rond het imago van politici… het gedraai, het verzwijgen, mooipraten en jokken.

We hebben dus weer een staatssecretaris verloren. Wilma vertrok. Niet vanwege de Fyra, want dan zouden Melanie Schulz en Jeroen Dijsselbloem, vanwege falend toezicht en aansturen ook gemoeten hebben. Het ging over informeren van de kamer, en ja, Carla Peijs, ons niet meer vliegend Camiel, Ja, Melanie zelf ook, hebben ook verzwegen en te laat en verkeerd geïnformeerd. Het was een lijn. Een lijn na een enorm foute beslissing, namelijk het privatiseren van het spoor en het splitsen van NS en ProRail. Maar er was meer de laatste tijd. Wat met belastingen Frans? Bonnetjes Fred en Ivo? Fotootjes van Volkert? Geld voor leraren dat aan wachtgeld wordt uitgegeven? Gemeenten die achteraf nu toch de jeugdzorg niet aankunnen? Of was er niet ook wat met persoonsgebonden budgetten en miljarden rond ITC bij de rijksoverheid? Ging de nationale politie niet ook twee keer zo lang duren en twee keer zo duur worden? En was dat niet eerst allemaal minder waar dan later bleek? En moesten er niet veel mensen vertrekken telkens? Frans, Fred en Ivo….

Het gaat dus om meer dan alleen zwakke ministers of staatssecretarissen onder druk en met zwakke knieën. Er moeten zo langzamerhand structurele oorzaken zijn. Ik zie er vier:
1. de politiek gaat niet meer over partijen en programma’s maar over personen. Personen met charisma dat het goed doet op tv. We zijn veramerikaniseerd. Dat charisma, dat imago, die aantrekkelijkheid moet onderhouden worden. Dat gaat boven inhoud en met enige regelmaat dus ook boven ons, als treinreiziger of PGB-er of kind in de jeugdzorg. Fouten mogen niet. We hebben nooit verloren en zijn nooit van mening veranderd. Da’s een boel werk voor de kring om politici heen. Om dat te sturen en te poetsen en geloofwaardig te houden
2. er is iets met de rol van het parlement rond de controlerende taak. Da’s niet sexy. Geloof me. De meeste leden van het parlement zijn voortdurend met inhoud bezig. Begrotingen en wetsontwerpen, werkbezoeken, brieven van lobbyisten, achtergrondmateriaal lezen… Met dat werk halen we meestal niet de krant of tv. Jaren je tanden zetten in een rammelend dossier is meer voor fractieassistenten als ze er tijd voor hebben, dan voor kamerleden. En wie niet vaak genoeg in het nieuws is wordt voor de volgende verkiezingen niet hoog op de lijst gezet. Je scoort net iets makkelijker met voorstellen dan controle. Er zit dus een rem op controle. En toch is de conclusie van elke parlementaire enquête dat het parlement slordig was; “het” heeft laten gebeuren en in de waan van de dag signalen heeft laten liggen en de ambtelijke controle heeft verwaarloosd. Het is het zelfde patroon iedere keer weer. Controle is wél sexy als je in een enquetecommissie zit. En dus..
3. er is iets in de verhouding tussen de politiek en de ambtenaren. Tom-Jan Meeus schreef er vandaag in de NRC een column over onder de kop: “Een toekomst zonder ambtenaren”. Hij verwijst naar Fortuyn die de ministeries al wou decimeren tot centra van globale beleidsontwikkeling (en globaal is dan niet wereldwijd, maar op hoofdlijnen). Allerlei ambtelijke diensten moesten naar de markt, omdat daar het ondernemend volk zit dat dingen wél voor elkaar krijgt in tegenstelling tot die ambtenaren die voor elke oplossing een baaierd aan problemen weten. Hij schrijft: “Ambtenaren zagen dat zij de wegwerpartikelen van politici werden. Totdat ze met politici moesten werken: dan dienden ze perfect te zijn”. En wat is dat dan? Tom-Jan laat dat in het midden, maar reken op grote politieke gevoeligheid, doortastendheid, snelheid en gezag, flexibiliteit en volgzaamheid als het om politieke wendbaarheid moet gaan, foutloos. Dat leidt tot schizofrenie. Tot laden vol onwelkome rapporten en tot spanningen. Het wordt m.i. versterkt door het beleid om de ambtelijke top over ministeries te laten rouleren. De top komt te ver van de inhoud af, overziet het niet meer en gaat “hoe je het doet doe je het maar het is over een half jaar rond-gedrag” uitlokken. Zo ontstaat spanning tussen de top van het ministerie van V&W en de NS en ProRail. Bedrijven die geen bedrijven zijn, maar wel zo moeten worden geleid onder voortdurende politieke bemoeienis. De kamer ligt volgens Meeus met hun afkeer van het ambtelijk gedoe in uitvoering en beleidsontwikkeling daarmee zelf aan de wortel van het kwaad van de zich steeds sneller herhalende informatie-incidenten tussen bewindslieden en de Kamer.
4. En dan is er het kabinet zelf. In hun presentatie zeiden ze nog dat ze tot elkaar veroordeelde tegenstanders waren als ik het me goed herinner. Twee partijen die het over meer oneens zijn dan eens. En dan gaat de omgeving wegen en meten om te kijken wie er voor staat, wie het meeste heeft geslikt en wat daar dan de gevolgen van zijn. De regeringsfracties in de Kamer zijn meesters in het totaal verschillend uitleggen van wat de regering als een volmaakt evenwichtig compromis presenteert. Alles moet terug-gesponnen worden tot evenwicht of overeenstemming. Het wordt bijna onmogelijk om een boetekleed aan te trekken, behalve als nieuwe minister, even, in de eerste maand. Het spinnen, draaien, mooipraten en verzwijgen wordt ook hierdoor versterkt. En dus…. is de minister belangrijker dan het kind dat onvoldoende zorg krijgt en de reiziger op het perron??? Ik vermoed dat steeds meer burgers het door hebben en dat ze dat in den Haag zien en gaan proberen het “nog iets beter over het voetlicht te brengen”. En dus wordt het weer erger…? Het zou zo maar kunnen, totdat de Kamer een foutje in de informatievoorziening belangrijk genoeg vindt…

Ik vrees dat er zoiets ook speelt rond de vluchtelingen. Wie druk is met zijn eigen imago, brandt zijn handen niet aan zoiets waarover gemoederen zo verhit zijn. En peilingen de kant van de PVV oprollen…. Het stond gisteren meen ik in de krant, die Zweedse minister die zich afvroeg hoe het kwam… Zij hadden ook een partij die 20% scoort of meer in peilingen en tegen vluchtelingen en Europa is. Maar waarom doet die andere 80% in Nederland dan zo vreemd? Ik slikte enige schaamte weg toen ik het las. En toen kwam er een brief van alle, let wel alle, fractievoorzitters in de Kamer over de toon van het debat in de gemeenten rond AZC’s en het geweld. Alle, ook Wilders, Wilders die al jaren konsekwent dat fatsoen uit het debat probeert te verdrijven. Die twee uur na het verschijnen van de brief alweer over laffe nep-politici twittert. Die weer een interview geeft aan de Telegraaf waarin hij de hele rechterlijke macht en daarmee de rechtstaat schoffeert tot een stel druiloren dat vooringenomen politiek maakt, zijn veroordeling al vooraf heeft klaarliggen en dat hij zich dan ook afvraagt of hij wel voor zo’n rechter wenst te verschijnen. Maar ze vragen hem erbij, want als je niet met zn allen zoiets schrijft, dan maak je potentieel verbrande handen vuil. Het is zo laf. Ik verlang naar een man of vrouw, maar ik begin te vermoeden dat het een vrouw zal moeten zijn, qua moed en grootheid van hart, die gewoon de discussie naar zich toetrekt, de toon vindt, zegt wat we doen en wat niet, wat aanvaardbaar is en wat niet, en mensen aanpakt die geweld gebruiken of uitlokken. Het ontbreken van zo iemand… Het is inderdaad meer dan een ergernis Jan.