Nu we het toch over links hebben en over de PvdA, de documentaire over Kok gezien, zondag en maandag? Sebrenica, Pim, Paars, Maxima en de afgeschudde veren? Ik vond het een meesterlijke documentaire. Over een man die durfde te laten zien, meer dan tien jaar later, dat het worstelen is, met thema’s, met jezelf, met internationale krachten… en ook, zo tussen neus en lippen door, terugkijkend op paarse keuzes, durfde aan te geven dat ze niet allemaal even briljant waren.

Links worstelen noem ik het maar even. Een deel van het plaatje was nieuw, zoals de rol van Bram en Neelie bij de historische den Uijl-lezing en de woordkeus over de veren. Maar een deel zat al als patroon in mijn kop. Treffende beelden bijvoorbeeld, van Clinton en Blair, hoog opgevend over “the third way of the poldermodel”, terwijl Kok erbij zat met een gezicht dat vage verbazing uitdrukte en leek te zeggen: “Jullie maken van iets dat hier gewoon gegroeid is een theoretisch vernieuwend hoogstandje, ik heb helemaal geen derde weg uitgevonden”. En had hij ook niet. Hij had Peper en Kroes nodig om er een kloppend verhaal over te kunnen houden. Hij keek ongemakkelijk bij alle lof waarvan hij vond dat die hem niet toekwam. Nou in zoverre dan weer wel, dat dit een van de eerste periodes was waarin inderdaad onideologisch werd gestuurd volgens economische modellen. Er werd ineens ook hard geknepen op de opgebouwde rechten binnen de verzorgingsstaat. Op de WAO, bijvoorbeeld. Ineens leek het hart eruit. De PvdA werd opgericht na de SDAP na de oorlog en heeft toen ook met tromgeroffel formeel de overstap, de echte harde overstap, gemaakt van socialistisch naar sociaal-democratisch, men stopte met het bestrijden van het kapitalisme en adopteerde de verzorgingsstaat geleidelijk aan als haar ideologisch domein, maar bleef ook emanciperen, vrouwen seksueel anders geaarden, ongeletterden… In de tijd van Kok ging men een beetje ongemerkt een stap verder, men werd bondgenoot en mede beschermheer of -vrouwe van dat kapitalisme. De verzorgingsstaat kwam onder vuur te liggen, De markt kwam binnen. Onze nutsbedrijven moesten naar de markt, Spoorwegen, corporaties en de zorg moesten marktwerking leren kennen, en waar het motto is werk, werk, werk en de bedrijven de banen maken -een oud VVD- en werkgeversmantra- werden de banden steeds inniger. Het was meer tijdgeest dan theorie. Thatcherism werd niet geadopteerd maar verworpen, maar ondertussen deed men haar wel na. Kok zegt daar nu van dat hij de stellige indruk heeft dat “we” -en wie zijn dat in zijn denken anders dan de linkse politici en zijn opvolgers- daarin zijn doorgeschoten. Dat het medicijn maar op een paar plekken heeft gewerkt, maar op veel plekken ook niet. We hebben toen, (net zo als Martin van Rijn onlangs een relatief klein probleem met de PGB’s heeft opgelost door een veel te complex nieuw regime te ontwikkelen met eigen dynamiek, en dus omkomt in de problemen) het werkloosheidsprobleem en de haperende economie op gang geholpen ten koste van veel complexe bijna niet meer te repareren dynamiek die verkeerd doorwerkte.

Intussen is er weer veel marktwerking terug te halen, bijvoorbeeld door die malle doordraverij rond de splitsing van elektriciteitsbedrijven terug te draaien, door wat te doen aan de doorgeslagen marktwerking bij zorgverzekeraars en ziekenhuizen (de SP durft het te agenderen), het onderwijs weer terug te geven aan onderwijsorganisaties… Het kan. Jesse Klaver durft het doorgeslagen neoliberale, wat hij noemt “economisme” te agenderen en sleept Piketty naar de kamer. Van de PvdA horen we niks. Ja Spekman die roept dat er weer een veel linksere ramkoers met rechts moet worden gevaren, maar met welke economische visie dan? Wat ziet links als toekomst van het openbaar bestuur in Nederland met de Tweede Kamer als politiek brandpunt klem tussen de macht van Europa en de bestuurskracht in de grote steden? En wat vindt men nou als PvdA echt van het uitkleden van de thuiszorg, terwijl “zo lang mogelijk thuis” het motto is waarmee we de zorg menselijk en betaalbaar willen houden. Ja natuurlijk wordt de thuiszorg duurder als je de bejaardenhuizen sluit en zeker als de vergrijzing erin hakt. Maar wat wil links nou eigenlijk? Meeregeren met de VVD die overal de markt als oplossingsmiddel blijft zien? En dogmatisch doet over concurrentie, want dat haalt het beste in de bestuurder boven? Meeregeren en hopen dat men wat scherpe kantjes verzacht?

Misschien was de coupe van Felix toch geregisseerd… Bij gebrek aan een echt inhoudelijk perspectief moet het maar weer eens over de partijleider gaan. Tenslotte hebben Wouter en Diederik allebei een keer een stembuswonder geschapen. Maar daar zit het niet vermoed ik. Ik was het met veel niet eens van wat Pim als inhoudelijke leidraad had, maar hij had er een. Als er iets duidelijk was in de documentaire is dat de met verve en overtuigingskracht geponeerde warmte, een uitlegbare visie op samenleving en beleid, tegen over de kilte van de paarse politieke en neoliberale bureaucraten, de doorslag gaf in Rotterdam en later in het land. Paars was economisch succesvol, de puinhopen van paars waren puinhopen van verkilling en markt, van een overheid die afscheid nam van zijn rol. Maar de PvdA van Spekman wil polariseren met rechts in plaats van met inhoud op links. Leiderschap is een overschat begrip mensen. Visie en verbinding worden sinds Melkert chronisch onderschat. Zo marginaliseert de politiek zichzelf tot pragmatische flarden van wat ooit beter herkenbaar was. En maar denken dat je met gekibbel over mensen, en met tegen grootverdieners ageren, ed. de kiezer structureel terughaalt. Je zult moeten laten zien waar je naar toe wilt en wat je wilt realiseren. Kom op, wees niet te bang voor Rutte’s olifant die je het zicht belemmert. Stop met kletsen over “de partij” en over wie die moet leiden. Begin weer eens met inhoudelijke vernieuwing en met terugdraaien van wat we oprecht goedbedoelend hebben fout gedaan. Het volk zal opademen….