Ja, want ik gun het Mark wel dat hij het goed doet als hij zich op dit pad waagt. Een tricky pad trouwens voor iemand die zich liberaal noemt, niet wil betuttelen, gelooft in ondernemerschap en kansen pakken. Hij heeft een keur van voorgangers die zich op een gegeven moment in hun carrière als MP plotseling op het ethiekpad begaven. Ethisch reveil, ja Dries van Agt, Balkenende die de normen en waarden op de agenda zette en tegelijkertijd de VOC-mentaliteit ging propageren, toch? Slavenhandel, kolonialisme, alsof Multatuli z’n boek voor niks had geschreven. Het heeft soms iets aandoenlijks en het gaat meestal gepaard met uitglijers. Nu ook.
Er zitten uitglijers in op twee of drie niveaus. De eerste en meest in het oog springende, was/is de fout met de werknemer die werkloos wordt en zomaar direct naar de UWV stapt voor een uitkering. Dat is niet hebberig hufterig, het voorbeeld gebruiken is….Stom. In de eerste plaats moet je wel, je bent t verplicht, wil je een paar weken later wél in aanmerking komen voor een uitkering (ook van de VVD die de controle op dit soort kosten groot wil hebben en dus direct allerlei administratieve verplichtingen in de wet stopt). In de tweede plaats is het wegvallen van inkomen ongeveer net zo ingrijpend voor een gezin als het afbranden van hun huis, en daar schakel je ook direct de verzekering in waarvoor je zelf de premies hebt afgedragen (WW-premies gedeeltelijk ook door de werkgever uiteraard). In de derde plaats, waar haal je in godsnaam het lef vandaan om het graaien van bankiers in bijna één adem te vergelijken met het verliezen van je baan. Wat een gotspe.
De tweede uitglijer is van toepassing op vrijwel het gehele betoog. Het Dikke-ikke-syndroom wordt namelijk geheel uit zijn maatschappelijke en politieke context gesloopt. Er hebben zich de laatste jaren wat maatschappelijke veranderingen voorgedaan. We hebben de markt dominant gemaakt in de wereld van nutsdiensten, energie, huisvesting, zorg, onderwijs, etc. De belangrijkste voorstanders ervan bevonden zich in de neo-liberale partijen onder aanvoering van de VVD. Het graaien wat daar nu plaats vindt, als voorbeeldgedrag van de raden van bestuur, gebeurt ook en misschien zelfs wel naar verhouding het vaakst door ex-VVD-politici die zijn overgestapt, via Dirk Scheringa naar zorg, onderwijs en andere banken. Mensen worden in die wereld nu “ontburgerd” ze worden een nummer in een geprotocolleerd systeem. We hebben een periode achter de rug waarin het individualisme en het consumentisme groot zijn geworden. Zaken die in het liberale gedachtengoed belangrijk zijn, want we kijken nu naar bijna alles in economische termen, naar verdienmodellen. We hebben de laatste jaren gezien dat het politiek “in” is geworden om solidariteit en samenwerking te vervangen door behartiging van economische belangen, zie de door de liberale partijen gestimuleerde terugdringing van Europa en vervanging van ontwikkelingshulp door een met handels- en fiscale privileges gepaard gaande intocht van het Nederlandse bedrijfsleven in Afrika e.d. De Dikke Ikke is niet alleen de witte hufter die zijn vuil op straat laat vallen, hij is voornamelijk een (misschien maar gedeeltelijk gewenst) bij-produkt van waar de VVD in essentie al decennia voor staat, namelijk de burger als individuele consument van de overheid en van bedrijven in het publieke domein. En dan vind je vanzelf dat die stomme onderwijzer die van onze belastingcenten wordt betaald jouw kind centraal moet stellen. Je gaat als fervent kassa-kijker dat gebroed van politie en de zorg wel even de waarheid vertellen als ze niet doen wat jij wilt, als koning zijnde klant. En graaien wordt door de eerste klas-rijdende VVD-ers zo enthousiasmerend voorgedaan… Nederland verhuftert niet zo maar, als een autonoom proces ondanks de VVD, Nee de verhuftering is (minstens ook) een neveneffect van/de achterkant van het succes van die neo-liberale visie. Kijk in de spiegel Mark.
De derde uitglijer is mijn politieke duiding en heeft misschien te maken met het feit dat Mark, en daar bewonder ik hem zeer in, een koersvaste bruggenbouwer is, met optimisme en lef, maar tegelijkertijd jammer genoeg, geen visionair mens die grote vergezichten heeft. Zijn kabinet heeft veel grote stappen gezet, oké, te groot en te snel, zie de politie, de PGB en nog het e.e.a. maar er gebeurt wel wat. En dat maakt dat je gauw met kleine stappen tevreden bent op ethisch niveau, omdat je het perspectief ontbeert en alleen iets met problemen doet waar je je aan stoot. Maar ik vind eigenlijk dat het inspiratieniveau, als dat er al in zat, te laag is. Als je vraagtekens zet achter dikke ikke, doe je dan grenzen dicht voor vluchtelingen? Verkoop je dan wapens aan instabiele regimes en rebellen in het Midden-Oosten? Blijven we dan miljardensubsidies steken in fossiele brandstoffen en intussen geld verdienen aan de overstromingen in Bangladesh, Indonesië, etc.? Of is dat ineens geen Dikke Ikke, is dat Gesundes Volksempfinden en zoeken naar een banenmotor? Of zoiets? Wanneer wordt Ikke Dik? Kortom, zolang Mark net zo links is als Brecht en het principe huldigt dat zuerst das Fressen kommt und dann erst die Moral, zie ik Ikke nog niet onder zijn leiding afslanken. Jammer, wat een grandioos gemiste kans.
Met dank aan Rob Wijnberg en zijn volgers