Je houdt je hart vast, er komt er nog één aan, een hervorming. Alsof Pechtold zelf aan de macht is, alles wordt hervormd. Let op als politici dat roepen, hervormen. Van alle politici roept Alexander dat het vaakst. D66 lijkt wel haast een monopolie te hebben op het willen hervormen. Het begon met bestuurlijke hervormingen op de verlanglijst 49 jaar geleden, bijna 50 alweer. Gekozen minister president en burgemeester, districtenstelsel. Ik meen dat toen ook de eerste kamer er al aan moest geloven. Het geeft aan hoe ingewikkeld het is, hervormen. Waden door warm asfalt zeg maar.
Hervormen wordt ook altijd gebruikt om aan te geven dat men met iets bezig is dat groots en meeslepend is. Grootser en meeslepender dan zomaar een aanpassinkje. Het woord wordt meestal gebruikt om grote daadkracht en inspirerende visie te suggereren. Dat de wil tot samenwerken in het kabinet groter is dan de verschillen in inzicht. Het geeft meestal in de praktijk echter vooral aan dat men iets aan het doen is waarvan men de gevolgen niet overziet. Het kabinet Rutte heeft er ervaring mee. Vorming van de Nationale Politie, hervorming van het PGB-stelsel, decentralisatie van zorgtaken, de zorgverzekeraars aan de macht, name it they did it. Bij het meeste zijn op dit moment de problemen nog groter dan de oplossingen en van sommige oplossingen vraagt men zich af of het geen Fyra blijkt.
Dit kabinet heeft nog geen ervaring met het veranderen van het belastingstelsel. Wel met het drastisch verhogen van de belastingen. Wat er in ieder geval lijkt te moeten gebeuren is een evenwichtige vorm vinden om daarvan minstens een deel terug te geven/dringen. Een paar kabinetten geleden is dat nog wel gebeurd, dat hervormen van de belastingen. Toen heette het nog vereenvoudigen. Er waren vooral teveel mogelijkheden voor aftrek. De vermeende staatssecretaris Vermeend, zeker. Volgens mij is onder zijn bewind de vermogensrendementsheffing ingevoerd bij de toenmalige vereenvoudiging. We zijn er uniek mee in Europa en iedereen wil er van af. In die periode is ook de BPM op nieuwe auto’s ingevoerd of drastisch verhoogd meen ik. Men wil er van af. Het lijkt wel of alles dat wordt ingegeven door andere motieven dan technische mislukt of onvoorziene gevolgen heeft. En dan heb ik het nog niet eens over alles dat de eindstreep niet eens haalt, zoals de inkomensafhankelijke zorgpremie, die al in het formatie-luchtballon-stadium sneuvelde.
Er speelt nu ook van alles waarbij de belastingheffing dienstbaar moet zijn aan andere doelen dan financiering van de uitgaven van de Staat der Nederlanden. Arbeid moet goedkoper, de belasting moet de verduurzaming dienen. We willen toch ook belastingen vast weer inzetten voor de verdere hervorming van de woningmarkt en de sanering van de particuliere schulden. En het moet ook vast wéér simpeler, met aftrekposten en toeslagen en sturing van de zorguitgaven.
Het spannende van belasting -laat ik het nou maar technisch “-herzieningen” noemen- is dat als het theoretische bouwwerk klaar is, er inkomensplaatjes worden gemaakt waarin de gevolgen van de maatregelen worden doorgerekend. We rekenen dan door naar inkomen, leeftijd, gezinssituatie, etc. En zodra de herziening een beetje effect krijgt op die verdelingen, dan gaan we politiek schaven totdat het “Onrecht voor groep X” voldoende is afgevlakt en uitgeruild tegen “Het niet uit te leggen voordeel voor groep Y”. Dat is mooi en redelijk op het eerste gezicht, maar het leidt altijd tot uitzonderingen en sub-regeltjes die alles weer ingewikkelder maken dan het al was en de uit- en in-voering van het nieuwe stelsel weer maanden vertragen. Arme belastingdienst. En dan zegt “iedereen” na een jaar of vijf dat het stelsel moet worden vereenvoudigd en vergroend, omdat het de toetreding tot de arbeidsmarkt in de weg staat of de doorstroming op de woningmarkt belemmert of de internationale concurrentiekracht verzwakt. En beginnen we weer opnieuw.
En ik hoor nu weer dezelfde kwaakspraak. De huidige vermeende staatssecretaris Wiebes spreekt zichzelf nu al wekelijks tegen over bereikte compromissen die niet openbaar mogen worden of aanzetten tot compromissen of raamwerken waarbinnen compromissen kunnen ontstaan. De ene dag ligt er iets waar de oppositiepartijen alleen nog maar marginaal in mogen bijsturen, de andere dag is het druk in achterkamertjes. Pechtold en Buma dwingen van alles vanuit de oppositie af… of toch weer nog net niet. Deze belastinghervorming moet er komen, omdat het kabinet, dat leek uitgeregeerd, in de aanloop naar volgende verkiezingen daadkracht moet blijven tonen (of voorwenden?). Er lijkt geld te zijn voor iets groots en meeslepends, dat vooral weer andere doelen dient dan de financiering van uitgaven (en dat is het primaire doel van belastingen, toch, immers, dacht ik?). Burger blijf stilzitten want U gaat geschoren worden. Of gaat het meevallen? Als ze naar mij luisteren wel, want:
Hoedt U voor hervormingen dames en heren politici, en als u er zich al aan waagt, hoedt U voor Uzelf, want U wilt snel effect voor de arbeidsmarkt of de woningmarkt, en veronachtzaamt de uitvoeringsproblematiek als er grote en complexe automatiseringssystemen moeten worden aangepast. Volksvertegenwoordigers, hoedt U voor uw eigen correctie- en compromis-neigingen, want dat zijn compliceer-neigingen. Zeker bij belastingen. En burgers van dit land, overweeg in alle rust emigratie. Maar doe het niet. Geen enkele hervorming werkt zoals gehoopt en de meeste worden na enige tijd geruisloos grotendeels teruggedraaid. Want van belastingen heeft de gewone woordvoerende politicus minder verstand dan van de doelen die men ermee wil dienen.
En, politici, vindt alsjeblieft een manier om onopvallend, desnoods buiten de publiciteit, echt rekening te houden met de complexiteit van het in- en uitvoeren van grote veranderingen al snapt U daar al helemaal niets van, en wilt U dat ook eigenlijk niet leren want dat staat een beetje slap, luisteren naar ambtenaren.
Hoe groter de politieke woorden, hoe meer ze voor de bühne zijn. Hervormen, het woord wordt sleets. Het wordt tijd voor een nieuw woord, van Jesse Klaver bijvoorbeeld…? Uh Her-ontwerp, her-uitvinding? Codewoorden voor krant en de talkshows, aandachtwoorden, woorden voor het spel. En laten we de vaktaal en de vakkennis gebruiken voor de knikkers…