Ik heb dat al een hele tijd, dat gevoel dat ze het spoor bijster zijn bij de PvdA, dat ze het allemaal niet meer zo scherp zien, de draad kwijt zijn. Maar meestal komen daar ook op zijn minst twee bronnen van twijfel bij. De eerste is dat ik er zelf niet bij ben als ze hun beslissingen nemen die ze “koers” noemen en ik dus vast een hoop goeie argumenten over het hoofd zie en zeker als het om onderhandelingen in een coalitie gaat. En de tweede is dat ik misschien zelf wel het spoor bijster ben, een mastodont met slechte ogen en slechte adem die maar beter zijn mond kan houden. Maar dat de PvdA de weg kwijt is begint langzamerhand boven elke vorm van twijfel verheven te raken. Ze zijn in ieder geval hun achterban, hun stemmers in een zeer hoog tempo aan het verliezen. Het CDA is er niks bij.
Kok, Paars, hoe lang geleden al niet, “schudde de ideologische veren af” die de PvdA in de politieke arena regelmatig isoleerden. VVD en CDA konden makkelijker met elkaar overweg dan met de PvdA, de ideologische drammers… Ik zie me nog verbaasd tegen de tv roepen: “Kok, jongen toch, dat zijn twee fouten in één keer. De eerste: Heb je al eens gezien hoe een vogel eruit ziet zonder veren? Lelijk, onaantrekkelijk, het is geen vogel meer want hij kan niet meer vliegen, hij wordt disfunctioneel. Zonder ideologische veren herrijs je niet eens als een Phoenix uit je as. Het is onomkeerbaar. De tweede is”, riep ik, “dat je kiest voor de relaties binnen de politiek, binnen de kamer, maar een partij leeft van leden en kiezers. Wat je doet is hen vertellen dat politiek gaat over die 150 mensen in de kamer en de regering en de pers. Het gaat niet meer over je mensen, je leden, je kiezers”. Deze redevoering kwam met enige regelmaat, er was vaak aanleiding toe, als een nachtmerrie in mijn hoofd terug.
Aanleidingen te over. Lubbers was al begonnen met morrelen aan de verzorgingsstaat. Kok morrelde binnen paars door. Hij was niet meer betaalbaar. Er kwamen steeds meer vragen over de effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking. De zorgkosten stegen te hard. Het succes van Kok in de tijd van Lubbers, de polderaars met zn tweeën, kwam voort uit een vrijwillige loonmatiging, geregeld in de polder. Lonen en uitkeringen kwamen onder druk terwijl de inkomensverschillen stegen. De SP begon te groeien. Gelukkig voor de PvdA werd ook Groen Links onder leiding van Femke steeds liberaler. Je kon de SP nog afdoen als oude Marxisten. De SP scoort altijd goed in peilingen, bij verkiezingen wordt het volk weer verstandig. De teloorgang werd lang gemaskeerd. Door het Kok-effect bijvoorbeeld, de man had de statuur van een staatsman. Of overtroefd door het CDA dat eerder en sneller afkalfde. Maar hij was er. Duidelijk. Meer dan 50 zetels in de kamer waren er ooit. Absolute meerderheden in de grotere steden waren er. Na de afgeschudde veren liep het terug. En niet alleen omdat de kiezer zich afwendt van de oude stromingen, de laatste jaren werkt mijn PvdA er zelf hartstochtelijk aan mee.
We werken mee aan het commercialiseren van de ontwikkelingshulp. We waren ooit kampioen van internationale solidariteit. Niet om machtsblokken te vormen zoals de Sovjet-Unie deed, maar om voorspoed, gezondheid en kansen eerlijker over de wereld te verdelen. Omdat dit nou eenmaal het beste werkt, humaan is en effectief. Het is nu een veredeld soort handelsmissie met geo-politieke doelstellingen. We wilden een eerlijke inkomensverdeling. wat dat precies is mag variëren, maar iedereen ziet dat het met het inkomen uit arbeid nog wel redelijk gaat, maar dat eigendom van produktiemiddelen en aandeelhouder zijn vele malen meer oplevert en daar niet wordt ingegrepen maar beschermd. We waren altijd voor gelijke toegang tot onderwijs, maar we zijn nu kampioen van een leenstelsel dat remmend werkt op kinderen uit armere milieu’s. We maten de beschaving van een land af aan de kwaliteit waarmee we zorgden voor hen die niet zelfstandig konden meekomen. Nu sluiten we verzorgingstehuizen, brengen uitkeringen waarmee jongere gehandicapten een zekere mate van zelfstandigheid kunnen regelen terug tot onder het niveau waarop ze het regelen kunnen. We bezuinigen 30/40% op wijkzorg voor ouderen en verbinden ons tot het kopen van JSF’s, ruilen strafbaarheid voor illegalen uit tegen 300 euro per beter verdienende werkende (die dat al ruim op de bank hebben staan en niet uitgeven dus de economie stimuleer je er ook al niet mee). En je maar afvragen wat er misgaat onderweg en wat het is dat de kiezer verbaasd laat omkijken naar jaren trouw stemmen op een partij die dat doet en dan praat over “het eerlijke verhaal”. Een eerlijk verhaal noemt dingen bij de naam. Dat de factor arbeid sinds Kok al niet meer meeprofiteert van productiviteitsstijgingen, maar dat daarvan alle winst naar een hoger rendement op beleggingen is gestroomd. Een eerlijk verhaal vertelt dat de overheid zelf een aantal keren in de kas van pensioenfondsen en woningbouwverenigingen heeft gegraaid. En dat privatiseringen en splitsingen van nutsbedrijven en OV ook niet altijd direct in het voordeel van burgers hebben gewerkt. Ik bedoel, fouten maken mag. En gevechtsvliegtuigen zijn nodig waarschijnlijk. Maar noem die PR van een partijmachine die lijsttrekkers en coalities beschermt NOOIT “Het eerlijke verhaal”. Als je wilt dat je kiezers maagkrampen krijgen en diarree en gillend bij je wegrennen, moet je je onmacht zo noemen.
In mijn eigen gemeente is de PvdA minimaal sinds de tweede wereldoorlog aan de macht. De andere partijen lopen daar niet buigend en dankbaar kirrend omheen. Het sentiment bij Paars 1 was “eindelijk eens zonder CDA-ers”. Wat zou het in Rotterdam, Amsterdam en Enschede zijn? Nou ? En hebben we het daar soms ook een tikkie naar gemaakt? In Enschede wel. Hard en arrogant kwam het accent steeds meer te liggen op projecten die samen met marktpartijen van de grond moesten komen. Kennelijk is het zo dat je als je bestuurder bent in een grotere stad veel druk ervaart om met de denktrant van grotere investeerders en bedrijven mee te gaan. Werkgelegenheidsprojecten hebben volgens economen nog nooit aanwijsbaar meer banen opgeleverd. Mee-investeren door overheden in bedrijven die voor winst gaan en besparen op de factor arbeid ook niet. Maar de PvdA-bestuurders zijn het wel gaan geloven. Hun kiezers niet. Een veel te groot deel van het cultuurbudget zit dan ook inmiddels in het beton, staal en glas van het Muziekcentrum, waar door de Rijksbezuinigingen op de opera en het orkest de bodem onder uit valt. Na de sluiting van de militaire luchthaven wordt in alle macht ingezet op een burgerluchthaven. Er zitten al miljoenen in. 60 km naar het oosten ligt een kwijnende burgerluchthaven. Schiphol gokt op Lelystad. Luchthavens zijn geen intercity-stations, er zijn er veel minder van nodig. Een gemeente die in zo’n slecht draaiend en sterk concurrerend veld als luchthavens investeert omdat investeren in strategische infrastructuur nou een keer bij de overheid hoort is het spoor bijster en denkt megalomaan, ziet zichzelf als het centrum van iets dat niet bestaat of waarvan hij het centrum niet is. Dat betekent met de markt mee-investeren waar de markt er zelf niet genoeg in ziet om de eigen investeringen terug te verdienen. Dat is de dood in de pot. Wie een keer op dat pad zit blijft bijpassen, omdat anders de initiële 20 miljoen weggegooid geld is. We moeten hopen op een verbod uit Brussel. Is dit nou een VVD-project? Vriendjes enzo? Nee hoor. De PvdA, met hart en ziel, speelt durfkapitalist bij het vliegveld, en geeft bijstandgerechtigden de eerste vier weken geen uitkering.
Nogmaals. Misschien zie ik niet alles even scherp. Europa hangt op de VS als het om defensie gaat en dat is beschamend. De oude ontwikkelingshulp kende veel strijkstokken. Het goede roept soms zijn eigen kwade tegenvoeter op, zoals het persoonsgebonden budget zijn eigen fraude opriep. En de zorgkosten stijgen inderdaad te hard, maar of dat door specialistische zorg komt of door wijkverpleging? Inhoudelijk is het niet altijd overzichtelijk en simpel. Maar wie zijn koers en identiteit inlevert uit pragmatisme, opportunisme en zelfbehoud verliest de vleugels om weer op te stijgen. Wie zo vast zit in zijn eigen kleine wereld belandt als rariteit op een eiland. Ik vrees dat we/PvdA loopvogels zijn geworden en als de dodo en de kiwi met uitsterven bedreigd. En ja, als we nog maar zo weinig herkenbaar en met onze biotoop verbonden zijn is dat misschien niet eens erg..