Toen ik een jaar of negen was en de magie van jaartallen tot me begon door te dringen kwam ook het besef dat ik met een beetje mazzel op mn 53e het jaar 2000 zou binnen rollen. Dat zou wat zijn. De feesten alleen al. Doordenkend kwam het mannetje tot de diepe gedachte dat ik die 2000 wel zou halen, maar dat 2013 dan wel het laatste jaar zou worden. Het getal had wat voor me, toen. Ik zou nu niet meer kunnen reconstrueren wat. Er waren dus twee jaartallen vet gedrukt in de kalender van mn leventje, of eigenlijk drie, 1946, mn geboortejaar uiteraard ook (en wat een teleurstelling later dat dit een abominabel wijnjaar bleek te zijn geweest).
Als ik nou terugkijk zijn die drie vetgedrukte jaren voorbij. 1946 is volgens mij in geen enkel opzicht een jaar van betekenis geweest. Een jaar na de vrede, twee jaar voor een aantal grotere politieke hervormingen. OK de PvdA ontstond uit de SDAP en nog wat spul. En een slecht wijnjaar dus. Veel was op de bon. Mensen hadden nog niet dat vertrouwen en kochten nog niet die auto, dat moest ons later nog op de mouw gespeld worden. 2000 was het jaar van de millenniumbug die zou komen maar niet kwam. Enschede had zijn vuurwerkramp en Volendam zijn cafébrand. Maar veel geschiedenis levert dat verder niet op, behalve voor de getroffenen. En 2013? Zou er later een historicus nog een stip bijzetten? Ik bedoel, dat ik het toch, ondanks die rotsvaste overtuiging dat in 2013 mijn laatste uur zou slaan, heb overleefd is geen historische gebeurtenis, vermoed ik.
Ik vond t een meer-van-hetzelfde-jaar dat 2013, voor zover het over de wereld ging. Meer crisis, meer doden in Syrië, meer desillusies in seculerende islamitische landen als Egypte of islamiserende seculiere landen als Turkije. Obama die gewoon niets voor elkaar krijgt maar steeds mooier gaat speechen. Belangrijke mensen, die vroeger belangrijk waren, maar nu alleen nog levende herinnering, gingen dood. Rutte regeerde met zn tweede kabinet dat eigenlijk te wankel is om soepel te regeren. Bezuinigingen op van alles dat we weerloos en van waarde vonden gaan door met namen als ombuiging, hervorming en participatiemaatschappij. Het populisme dat op aarde lijkt om mensen die niets kunnen en alleen maar schade berokkenen een plaats te geven in de bestuursarena woekert gewoon verder. Banken rotzooien door en management graait gewoon door. O ja we hebben nu Willy in plaats van Trix. Een nieuw logo op dezelfde winkel. Of de onthullingen van Snowden iets meer tot gevolg hebben dan besef van hoe het gaat (en dus veranderen zullen hoe het ging) vraag ik me af. En al die dopingbekentenissen dan? En matchfixing dan? De ontluistering van de sport door mensen met te veel geld en de hebzucht van sporters die daarvan het gevolg is, is niet van 2013, zal in 2014 doorgaan en voor de geschiedenis van de mens niet meer dan een voetnoot zijn van dezelfde kleur als de overige mondiale economische ontwikkeling. Oja we praten tegenwoordig plotseling met liefde over onze tradities, niet dat we ze echt begrijpen, maar de toenemende prominentie van Europa en van meer op het wereldtoneel laten ons kennelijk wat meer waarde hechten aan het culturele eigene. Sinterklaas, dialecten worden talen die bescherming behoeven, we duiken met nieuwjaar in steeds grotere getale het koude water in, we houden van Holland enz.
Wat zat er nou in 2013 dat een les zou kunnen zijn of hoop zou kunnen geven voor 2014. Ik kan eigenlijk alleen maar tot relativeringen komen. We hebben in de laatste drie decennia een langzaam groeiend besef gekregen van het feit dat de voetafdruk van de mens ongeveer 1,5 maal zo groot is als de aarde. Dat het klimaat verandert. We hebben gezien dat de voetafdruk van het rijke westen 22 (of was het 220) maal zo groot is als de Afrikaanse voetafdruk, maar we brengen deze kennis (en de wetenschap dat deze schrijnende verschillen tot immense mondiale migratiebewegingen gaan leiden) op dit moment alleen nog terug tot het probleem dat Italië heeft met Lampedusa en Wilders met Oost-Europeanen en de Islam. Milieu schijnt in beleid nog nauwelijks een grotere rol te spelen dan in 1990. Ja, er komen steeds meer elektrische auto’s en dat is goed voor de uitstoot en de olievoorraad, maar de schaarse grondstof voor batterijen en de vervuiling die daarmee samenhangt… tja, rond kernenergie weten we het ook nog niet. De les lijkt dat we een belangrijk thema niet lang genoeg meer op de agenda kunnen houden om er ook werkelijk iets aan te doen. In de kakafonie van problemen en kansen laten we teveel door onze vingers glippen. We zullen twee verkiezingen meemaken die waarschijnlijk door schreeuwend rechts en links gewonnen gaan worden.
Misschien moet ik beter gaan kijken. Er zijn signalen dat de leiders van grote bedrijven hun verantwoordelijkheid pakken. Unilever lijkt het te doen en zelfs LIDL wint het op natuurlijk eten van de grote grootgrutters. Steeds meer mensen nemen zonnepanelen, er wordt steeds vaker duurzaam gebouwd, banken lijken wat meer terughoudend met complexe risicovolle producten en meer solide te worden. We beginnen af en toe wat meer schroom te krijgen als het gaat over het recht van meningsuiting en het recht om je beledigd te voelen. Maar om nou te zeggen dat ik trendbreuken zie… Om nou te zeggen dat ik de indruk heb dat we weerbaar zijn geworden tegen reclame… dat we niet willen hebben wat iedereen in onze kennissenkring en familie ook heeft.. nee. Nee, ondanks dat we nog niet allemaal die auto (ik wel, en op Prinsjesdag ook nog) en dat grotere huis kopen omdat we bang zijn voor de crisis, zitten we wel te hopen dat we het na volgend jaar toch weer beter zullen hebben en onze voetafdruk op moeder aarde kunnen vergroten.
En toch hoop ik een beetje dat er ook in 2013 weer meer mensen zich bewust zijn geworden van het feit dat we, zeker in het kapitalistische westen, onze hand aan het overspelen zijn en iets moeten doen aan milieu, grondstoffen en de verdeling van rijkdom over de wereld. En dat we met de ambities van 3 miljard mensen in en rond India, Indonesië en China de aarde in een nog veel hoger tempo gaan uitputten dan we al deden. Geen wereldhandelsverdragen en vrijhandelszones tussen EU en VS, die maken het probleem alleen maar groter, maar iets anders, iets met meer vrede, eerlijkheid en saamhorigheid, meer geduld en meer aandacht voor de gevolgen van ons handelen. Hoop, nog weinig feiten helaas
En dan Zuidema, hoe doe jij dat dan? Nieuwe auto op Prinsjesdag, je zit goed in je spullen. Ja, waar. 2013 was een jaar waarin gezondheid-gezien veel is gebeurd. Eigenlijk een jaar waarin ik een stuk dichter bij een eerlijk besef van de eindigheid van het bestaan gekomen ben. Gek genoeg voel ik me daar erg gelukkig bij. Het is eigenlijk alsof er twee “bewustzijnen” in me zitten. Eentje dat elke dag een cadeautje vindt en tijd, lange termijn, zorgen over morgen als een mal soort uitvinding van een oververhit ego met een oververhit verantwoordelijkheidsbesef beschouwt. Dat is de oude man. De andere ziet zijn kinderen en kleinkinderen en wou dattie de wereld iets idealer had kunnen achterlaten voor ze. Dat is een wat jongere man, die vindt dat hij nog wat te doen heeft, al was het maar zeggen dat hij liever meer voorbeeld was geweest en anderen op het idee wil brengen om dat te doen, dat voorbeeldgedrag vertonen. De ene rijdt met genoegen rond in zijn nieuwe auto, de andere hoofdschuddend. De ene vindt columns onzin, de andere schrijft ze. De tobbert schrijft, de genieter vindt je een sukkel dat je ze leest. Kijk maar op welke manier jij jezelf een gelukkig nieuwjaar organiseert, maar denk erom: het kan beter…