Volgens vriend Mark Rutte is het dom voor een politicus om zijn visie prominent neer te zetten. Het volk kan zelf denken en de overheid mag niet in de weg lopen. Mn schoenen vielen uit, de boks zakte spontaan om de inmiddels schoenloze enkels. Als een politicus zich niet meer profileert met waar ie voor staat en waar het heen moet…. Wat is politiek dan wel? Spinnend schotsje springen?

De definitie die ik van politiek ooit leerde luidde, het gezaghebbend toedelen (attribueren) van waarden. Dat is, in mijn intussen onacademische apenkooltaal, nodig in een samenleving waarin waardensystemen met elkaar concurreren, waardensystemen als het socialisme en liberalisme, christelijke politiek, etc. In de goeie ouwe tijd, bij ons dan, waren er daar inderdaad maar drie van in grote lijnen. De socialisten, de liberalen en de christelijken. Van die christelijken waren er dan weer vijf, van de socialisten twee als je het communisme meetelt in die hoek en van de liberalen ook twee, want er is lang ook een libertijnse stroming geweest, die wel wat weg had van het anarchisme, zover wenste die de overheid uit de leefwereld van mensen te bannen, of de teaparty in Amerika maar dan wat beschaafder. Daarmee hadden we er veel in Nederland, een delta met veel stromen en eilanden, en soms weinig communicatie en verwantschap met mensen aan de overkant. Qua denkbeelden een archipel van Galapagoseilanden, waar veel uit elkaar mocht groeien.

Rijkdom was dat en daar mochten we ook prat op gaan. Neem Engeland, conservatieven en engels-socialisten, twee stromen, later met de libdems als D66-achtige laag smeerolie ertussen. Neem Duitsland christelijk en duits-socialistisch met de liberalen als splinter op kiesdrempel ertussen en nu ook nog wat groens en oud-DDR. Neem de VS twee soorten liberalen, met de democraten op de normale VVD-hoogte en de republikeinen ergens op de rechter zijlijn bezig met wapens, olie en geld. En met die relatieve rijkdom wisten we ook telkens iets te smeden rechts/midden of links/midden dat het land vooruit mocht helpen. En die coalitie deelde dan waarden toe. Wat dan?

Nou, eerlijk delen, of ruim baan voor het ondernemen, of zondagsrust, of emancipatie van groepen die moeilijk toegang hadden tot de markt of het onderwijs, of liberalisering van abortus en euthanasie, mensenrechten voor anders-sexuelen, toegankelijkheid van cultuur, rentmeesterschap over dat wat van waarde is en weerloos tegen de markt, hulp aan de derde wereld. Weet je, die mensen die dan regeerden, brachten bij elkaar wat ze vonden dat Nederland nodig had in de komende jaren, maakten daar afspraken over en geld voor vrij en die waarden waren dan even belangrijk, tot de volgende verkiezingen en formatie. want bij die verkiezingen zei de kiezer weer welk waardensysteem of welke twee stromen ze het meest belangrijk vonden en dat ging dan zo weer verder.

Dat betekent -en nou even luisteren Mark- dat toen politiek nog politiek was, er nog politici waren die vonden dat ze hun visie in verkiezingen moesten toetsen en voorleggen aan het volk. Hun visie die op die waarden gebaseerd waren. Die politici vonden niet dat ze de burger in zijn denkproces in de weg liepen. Die vonden niet dat visie een oogverblindende roze olifant was die denken, luisteren en kijken in de weg stond. Politiek betekende vroeger, aber das war offensichtlich einmal, dat je vanuit je waarden naar een visie redeneerde en die visie vertaalde in maatregelen die met een samenvatting van die visie in een partijprogram terecht kwamen.

Wat is er in vredesnaam aan de hand dan? Tellen die waarden niet meer, of is het land af? Of gaat het daar niet meer over in het Panorama Mesdag op het Binnenhof? Hebben we intussen de politiek verengd tot de kale kip zonder ideologische veren die beseft dat wij Nederlanders maar één ding willen en dat is “het goed hebben en liefst elk jaar een beetje beter” en verder een hoop hyperige details als een sinterklaas zonder zwarte Pieten en Rusland zonder Poetin? Er zijn een boel ideologische veren gevallen, inmiddels, mensen. Kok deed het, Bos deed het op links. Het CDA zwalkt een beetje tussen christelijk sociaal en christelijk gearriveerd, al naar gelang de kant waar men zwevende kiezers ruikt, de VVD praat alleen nog maar over economische groei. Zijn onze ideologische veren versmald tot het meetbare in de CPB-, CBS- en Nederlandse Bank-verkenningen? Dan vliegt er niemand meer. Meten is weten wat je moet doen om een beetje bij te sturen, meten is niet weten waar je heen wilt, dat is er nog niet en is dus niet te meten. Willen we dan nergens meer heen in de politiek? Waar kiezen we dan tussen als kiezerd? Tussen leiders die het beste kunnen uitleggen wat het centraal planbureau heeft uitgerekend?

Is het “gezaghebbend” teruggebracht tot “met de handigste spindoctor”? Is “waarden” verschrompeld tot cijfers als groeipercentages en inkomensplaatjes? Is “toedelen” verworden tot een voortdurend sluiten en bijstellen van accoorden van Kunduz- en lente- tot deeppurple- en paars-met-de-bijbel-, van woon- tot sociaal- en straks leenleer-accoord? Zijn we echt zo aan het devalueren?

Mark jongen, ik begin weer terug te verlangen bijna, naar Joop (den Uijl) en Hans (nou Wiegel…. ok dan, maar meer van Mierlo). Naar een tijd dat een politicus nog de tijd nam om uit te leggen wattie bedoelde en waarom en daarover het gevecht durfde aangaan met en om de kiezer. Ik zat niet te wachten op een regering die het zo moeilijk heeft met het bijeensprokkelen van draagvlak dat ze niet meer durven zeggen waar ze echt voor staan en alleen nog over geld praten. En mijn hemel, hoe moet het dan als alleen de Roemer’s en de Wilders’s nog maar visie durven hebben omdat die het niveau van een oneliner niet overstijgen? Ik zie -en wou dat ik tekenen kon- een beeld voor me …. van de komende jaren waarop kabinetten, dankzij de totaal verbrokkelde delta van de verkiezingen, groepsgewijs onderhandelend over geld, over een half bevroren kanaal van schots naar schots springen, met twee groepen joelers langs de kant die bang zijn voor natte voeten (en daar staat het CDA dan nu tussen, over afglijden gesproken)…. Ik vind t armoe… van Gogh sta op, na de aardappeleters… nu de schotsjespringers… even arm …. of wordt t Anton Pieck, nee te lief… het mag wel ‘met liefde’ maar niet ‘lief’…