Mensen kijk nou toch om je heen. Italië bijvoorbeeld. Jaren geregeerd door een clown met maffiabindingen. Sinds kort met Grillo zijn er twee clowns die de dienst uit lijken te maken of serieus regeren onmogelijk proberen te maken. Berlusconi lijkt op de weg terug naar privé-bungabunga’s, maar je weet t maar nooit. En dan België bijvoorbeeld. Het is dat de Wever en Dewinter elkaar niet direct makkelijk vinden anders was België waarschijnlijk al uiteengevallen en werd het niet geregeerd door een vertegenwoordiger van het franstalig socialisme dat nog steeds teert op een industrieel denkkader uit een verarmde streek die het met toerisme economisch net niet trekt. Kijk naar de VS. Eerst hadden we nog de uitglijder, dachten we, van de aanwijzing van de wat oenige Sarah Palin tot Republikeinse running mate. Het was niet zomaar een uitglijder, bleek. De Teaparty, niet alleen betrekkelijk extreem anti-gouvernementeel, maar ook een verzameling met veel erg rijken erin, groeit in kracht, invloed en gewicht en houdt nu de VS en in de slipstream de wereldeconomie in gijzeling, omdat ze tegen een wet zijn die allang is aangenomen en bekrachtigd door het hooggerechtshof en een verkiezingswinst. Niet alleen anti-gouvernementeel, ook anti-democratisch, of mis ik iets? Henk Westbroek zal wel burgemeester van Utrecht worden, vrees ik. Hij kan zo goed uitleggen dat je daarvoor eigenlijk niets hoeft te kunnen dat men denkt dat hem dat vast lukt.
Hier hebben we ook manneke Pechtold, die zich realiseert dat er veel op het spel staat -zoals een begroting en een regering en een weg uit de crisis- en dus zet ie dan ook maar veel op het spel. Manneke Buma die roept dat het land geregeerd moet worden, maar hij neemt alleen verantwoordelijkheid als ze naar hem -hoeveel zetels?- gaan luisteren en dat ze dat niet doen en we dus een probleem hebben ligt dan niet aan hem. van Ojik is er ook al uitgestapt. Het gaat goed in de Nederlandse polderpolitiek.
Nou kan je het die oppositie ook niet helemaal verwijten. Rutte heeft nu twee keer geformeerd. De eerste keer een gedrocht met de PVV in een gedoogconstructie, die eruit stapten toen het serieus werd. De tweede keer met een te smal kabinet voor de eerste kamer. Het begint dus met hoofdrolspelers aan regeringszijde die ervoor kiezen om over een smal en slap koord te lopen en de oppositie wordt geacht voor zijwind te zorgen. Ja, waar. Maar het spel heeft grenzen als de prijs van verliezen of winnen veel te hoog wordt, toch?
Ik neem een paar al wat langer lopende tendenzen waar in dit spel. Het begint bij ons, wij, kiezers, ooit stemvee, nu zweverds, maar er zit ook veel bij de gekozenen:
1. De tijd dat we het allemaal eigenlijk wisten, waar we bij hoorden en hoe het verder moest, is voorbij. Ik ben als PvdA-stemmer nooit socialist geweest. De grote stromingen zeggen mensen niets meer. Mensen worden opportunistischer en meer gericht op concrete mensen dan op programma’s en identiteit-verschaffende ideologieën. Er zijn steeds meer mensen die zich laten leiden door het nieuws van de maand en de commentaren daarop in de media
2. We zijn onvoorspelbaar geworden. Roemer was anderhalf jaar geleden al bijna premier. Een TV-debat later en wat commentaren van en over Samsom en Samsom was bijna premier. Als politicus en democraat moet je daarvan af en toe badend in het zweet wakker worden. Eén keer hoog in de ergernissen van Jan Mulder bij DWDD en daar gaat je carrière… Ik geloof geen politicus die zegt dat hij daardoor niet wordt beïnvloed. Dan zouden ze niet zo aan een touwtje van voorlichters en spindoctors hangen.
3. De sentimenten van veel mensen in de samenleving blijken al enige tijd en misschien wel langzaam steeds meer, richting anti-politiek-establishment te gaan. Fortuyn wist dat los te maken en het is sindsdien niet meer terug in het hol geweest. Van hieruit zeggen we dan dat we dat over Italië begrijpen, dat anti-politicus Grillo zo hoog scoort in dat corrupte land, maar Wilders is in zijn uitlatingen ook vaak erg scherp over zijn politieke vrienden. Pechtold is geen miezerig mannetje, en van dat soort opmerkingen was dit niet de eerste en de ergste. En mensen lijken juist daarom Wilders zo te waarderen.
4. Ik heb ook de indruk dat er een groeiend anti-overheidsdenken is. Vreemd eigenlijk, want men vindt het soms hoogst natuurlijk dat de overheid beschermend optreedt tegen dat waar men last van heeft en tegelijkertijd moet men van de zich bemoeiende overheid niets hebben. Regels zijn er voor anderen, de achtertuin is er voor jezelf. In een tijd waar mensen niet gepakt worden door coherente politieke filosofieën vallen de tegenstrijdigheden in de preken van de extreme voorgangers ter linker en rechterzijde niet meer op of zijn niet relevant meer. En dat ik me niet voortdurend gelukkig voel ligt ook aan de politici, want die hadden geluk beloofd, en veiligheid en welzijn en welvaart en, en..
5. Wat zegt het over de politiek als mensen als Grillo, Sarah Palin of Henk Westbroek zich met enig succes kandidaat stellen. Mensen die blij beweren dat ze zich kwalificeren omdat ze politici zakkenvullende onbenullen vinden, dat je niets hoeft te kunnen en dat de democratie mag worden gebruikt voor….verzin het maar, de kick, steunen van de wapenindustrie? Maffia? Hun eigen narcistische zelf? Bekende Nederlanders waren eerst lijstduwers. Bekende Amerikanen hebben al presidenten en gouverneurs geleverd. Nu mogen de clowns?
6. Wat zegt het over ons systeem, als we geen normaal meerderheidskabinet meer kunnen formeren, als we mensen zo vaak confronteren met hun eigen uitspraken dat ze zelfs om het land te redden niet meer terug kunnen? van Ojik had gezegd dat er niet veel bezuinigd mocht worden, hij kan dus niet meer mee met 6 miljard extra zonder veel vergroening. Buma heeft altijd geroepen dat er wel naar de 3% moest worden gestreefd, nu kan hij collega’s in de kou laten staan omdat een ander nivelleren wil en hij had de middengroepen, waar hij zijn zwevende kiezers verwacht, al heilig verklaard. Pechtold heeft zo hard geroepen dat er hervormd moest worden dat dan maar het sociaal accoord open moet, met het risico van gebrek aan draagkracht in het bedrijfsleven. Ze kunnen niet terug zonder gezichtsverlies. Ze zien Ron Frezer en Ferry Mingelen al staan bij de deur en voor de nu noodzakelijke stappen bestaat geen tekst bij de spindoctor. Dan zit je net zo voor gek als Krol bij P&W.
7. De arena waar de politiek over gaat wordt zowel steeds kleiner (de handelingsmarges smaller) als complexer. Kleiner door bijvoorbeeld Europa waar al erg veel voor ons wordt bedisseld en geregeld, dat ons grenzen kan opleggen en dergelijke. Complexer doordat veranderingen in de economie steeds sneller gaan, valutahandel wereldwijd met sommen speelt waar een minister van Financiën het koud van krijgt, afhankelijkheden in de wereld steeds scherper worden. Wie economisch wil handelen heeft met de euro minder speelruimte dan vroeger met de gulden en Europa meldt dat we in de buurt van de 3% moeten blijven. Wie wat met de pensioenpremies wil heeft daarop geen invloed en moet extra onderhandelen en schept ineens “generatie-onrecht” als ze niet uitkijkt (tsjonge wat een puin dat voorstel en wat een knullige verdediging trouwens).
8. De kramp waar politici in zitten, met verlies aan ideologische veren, verlies aan vaste achterbannen, kiezers die je binnen een paar weken van 40 naar 20 zetels kunnen laten zakken, een leger persmuskieten dat er bovenop zit, de complexiteit van de wereld, die kramp kan bijna niet anders dan leiden tot een soort naar binnen gericht zijn. En met binnen bedoel ik ook binnen. De eigen partij, en daar weer binnen het clubje mensen waarvan je weet dat ze je steunen. Hoogstens de coalitie en een enkele persoonlijke vriendschap over de grens met nog een andere partij. Wie verkrampt focust en hoort alleen dat waar hij op gespitst is. Al die kiezers die zich niet gehoord voelen hebben dan gelijk. Eigen partij eerst, dan de rest…
De oogst lijkt te zijn dat we in de VS van politieke crisis naar crisis dansen en Obama niets voor elkaar krijgt. Dat Italië steeds langs het randje van een afgrond walst, waarin het een groot deel van Europa economisch meesleurt als je niet uitkijkt. Dat België onmachtig lijkt te zullen verkruimelen. Dat Rutte en Samsom zonder concrete maatregelen om de crisis te dempen van detail naar detail naar “vallen” zullen strompelen en daar heeft geen van de kiezers voor gekozen. Dat De Eurozone voorlopig nog wel even zal doormodderen in crisistijd zonder het bankenprobleem echt aan te pakken en het wereldwijde arbeidsmigratieprobleem van antwoorden te voorzien. En daar hebben de kiezers niet voor gekozen. En hoe hou je kiezers vast die alleen maar zien gebeuren waarvoor ze niet hebben gekozen? Hoe keren we dit om? Het gaat in grote delen van de wereld deze kant op…Toch maar … Send in the clowns?