Trix stopt als enig echt Nederlands staatshoofd, Ratzinger stopt als Paus, Elisabeth stopt niet. De balans van de laatste weken. Het gaat om onze wortels mensen. Er is iets aan de hand met de wereld en de tijd waar we vandaan komen. Over al deze drie onderwerpen regent het grappen en kommentaren op de social media. Grappen en kommentaren die deze gebeurtenissen duiden in de huidige tijd, maar ze zijn geen representant van de huidige tijd. Het zijn symbolen uit een ver verleden. Symbolen die ons nog raken anders zouden we niet zo druk zijn op internet en in de media.
Het eerste Europa was het Europa dat Julius Ceasar had veroverd, met hier en daar een dapper dorpje in Bretagne en Brittannië, wat Noord Duitsers die uit naam van Wodan verzet boden, maar de Italianen stonden aan de wieg van een Europa dat alleen niet op grote schaal met elkaar en zichzelf oorlog voerde als Romeinse keizers en mensen als Karel de Grote het voor het zeggen hadden, voor de rest was het veel bloed, verkrachten en plunderen. Onder leiding van vorstenhuisjes en -huizen die door middel van onderlinge huwelijken al te veel bloedvergieten probeerden te voorkomen, maar meestal lukte dat niet lang. Die regerend vorstenhuizen van dit moment stammen uit die tijd. De Oranjes ook. Oranjes zijn dus een oud symbool van een verscheurd Europa en een verenigd volkje. Hun populariteit en de immense liefde van veel mensen voor Trix zouden te denken moeten geven. Zeker als dat met name tot uitdrukking komt bij sportwedstrijden van “oranje” en rampen.
Eigenlijk was het met die Romeinse keizers redelijk snel afgelopen na Julius. Eigenlijk nam de RK Kerk snel die rol over, die rol van vereniger en onderdrukker binnen Europa. De rest van de wereld bestond toen nog nauwelijks. En weer dus de Italianen met hun hoofdstad Rome. De kerk en de kerkvorsten, uit dezelfde families als de adel, met dezelfde neiging tot oorlog vetes, corruptie en onderdrukking kwamen aan het roer. Uit naam van het geloof en de angst voor opstand van kritische gelovigen zijn veel onschuldigen vermoord, als heks of ketter. Al heel snel was de kerk eigenlijk een variant van een wereldmacht die niet oorlog voerde met andere wereldmachten, maar met haar eigen volgelingen. Onderdrukking en opleggen van strakke gedragsregels, gebaseerd op mooie waarden, maar vaak ook met het doel om burgers en arbeiders gehoorzaam en plichtsgetrouw te houden. Met de opkomst van de reformatie en het inzicht dat het verkopen van aflaten aan zondaars en uitbuiters onrecht in stand hield, met het inzicht dat de inquisitie het slechtste in de mens vertegenwoordigde in plaats van uitroeide, begon de kerk terrein te verliezen. Terreinverlies op velerlei vlak, als politieke machtsbron, als culturele elite, als intellectuele elite, als moreel kompas, als samenbindende factor. Althans, in Europa. En er zijn veel Italianen die dat nog steeds niet zien, Rome als navel van de wereld zien en het logisch vinden dat Italianen zwaar oververtegenwoordigd zijn binnen alle met macht beklede functies binnen de kerk. En er zijn veel gelovigen die hun leven bouwen op het oude morele kompas, maar ik ontkom niet meer aan ironie en weemoed.
Daarna kwamen Wenen en Parijs als culturele brandpunten in Europa. Wat weten we nog van Italianen behalve hun keuken, fiatjes, maffia en de komiek Berlusconi? Leiden ze ons nog ? En wat weten we nog van de Oostenrijkers behalve schnitzels, Haider en walsmuziek? En wat weten we nog van Parijs, behalve de Eiffeltoren en het Louvre en de Tour? Leiden ze ons nog, cultureel en moreel? Zij vinden, en met name de Fransen dan, ongetwijfeld van wel… maar of het zo is ? Wij weten beter..
Europa is nu van de munt en van de opgelegde beschaafde regels als een land wil toetreden tot munt en unie. Beschaafde regels als moderne rechtspraak, mensenrechten en persvrijheid. Dat zijn begrippen waarvoor we niet warm lopen, kennelijk, want er is veel wantrouwen tegen de eurocraten die regels bedenken, opleggen en afdwingen, die rationeel in ons aller voordeel zijn. En hoe kan dat? Heeft dat te maken met die afstand tot de wortels van trots, oorlog, eigendunk en onderdrukking uit naam van god en vaderland en van “ons” dus?
Ik had al een hoop vraagtekens bij Ratzinger, een muizige intellectueel die als hij als theoloog mocht spreken kennelijk plotseling iets gezaghebbends kreeg als hij sprak, maar verder het liefst leek weg te kruipen. Een Duitser, die eerst het politieke rattenspel aan de Italianen in het Vaticaan leek over te laten, maar later, gedeeltelijk door schandalen gedwongen zich leek te gaan realiseren dat hij er niet zat als theoloog, maar als leider van een wereld-omspannende organisatie. En dat het volk uitspraken, daden en excuses verlangde. Ratzinger, zo intellectueel dat hij uiterst onhandig communiceerde. Maar -als ik het cabaretesk uitvergroot- eigenlijk klopte wat hij deed heel aardig met de oude rol van de kerk. Zich afzetten tegen de moslims, ach het was wat uit de tijd want de wereldgodsdiensten moesten in dialoog de laatste decennia, maar de kruistochten immers…. Een kruistocht voor het huwelijk tussen man en vrouw en daarmee tegen de homosexualiteit, ook niet helemaal van deze tijd, maar wie niets in vrouwen en het huwelijk zag was altijd al welkom bij de kerk immers? En die kinderen…. de oude Griekse krijgsheren namen jongetjes mee als ze oorlog gingen voeren, niet om te vechten, maar om hen te verzorgen en van enig genot te voorzien tussen het hakken en spietsen door. Zou dat bij de oude Romeinen dan niet ook zo zijn geweest? Het past dan wel in het beeld van toestaan, verzwijgen, toedekken en er niet over praten, een beeld dat rond sex met kinderen buiten de kerk in onbruik is geraakt. Een kruistocht tegen geboortebeperking en bescherming door condooms tegen AIDS, ook niet van deze tijd, maar kerkelijke mensen kregen altijd al de opdracht om met veel kinderen te bouwen aan het Koninkrijk Gods, dat hebben de protestanten in hun competitie met Rome zelfs nog overgenomen en die zijn ook nog bunzig deels van inenten, dus helemaal vreemd….. Wat ik niet helemaal kan plaatsen is zijn poging om een holocaust-ontkenner te rehabiliteren. Ik vermoed dat het zo’n rattenstreek van de curie was, om die wereldvreemde Duitse intellectueel van een menselijk smetje te voorzien. Er wordt zo’n man veel meer toegedicht dan hij zelf verzint op zijn oude dag.
En nu troonsafstand van twee van die symbolen. Tante Lillibeth van Engeland die zowel koningin als zoiets als paus van de Anglicaanse kerk is, vindt kennelijk, net als alle voorgangers van onze paus, dat je de troon tot je laatste snik bezet. Maar de vraag is, wie de RK-kerk in Europa kan redden van een verder afglijden naar een bedenkelijk oer-conservatief relict uit de middeleeuwen. En het is de vraag of Maxima het vorstenhuis kan redden van een langzaam afglijden naar een folkloristische marge. Het werpen met WC-potten door een watermanagende troonpretendent helpt daarbij niet. Het is de vraag of het nieuwe Europa, zonder die bindende kracht van kerk en vorsten ooit in onze harten een positieve rol van betekenis kan spelen. De Champions Leaugue is al gekocht door de Chinezen immers.
We moeten zelf aan de slag, maar we moeten eerst wat meer mantelzorgen en harder werken meer zevens halen… Het is tijd voor weemoed… het gaat niet meer van zelf goed… Europa, vrede, gezag en moreel kompas, is dat nieuwe Europa ook als droom, als Leitmotiv ook al weer voorbij en ingehaald door Wilders, Cameron en Rutte? Werkelijkheid wou dat ideaalbeeld maar niet worden, nog niet, maar de oude dame kan zich niet meer oprichten lijkt het wel. Wordt het tijd voor een zwarte paus en Gullit als erfgenaam van Mandela als Europese of dan maar Nederlandse vorst? Zouden die ons nog kunnen redden? Weemoed….mensen, ik vrees dat een Europese Obama nog ver weg is en/of te laat komt… Weemoed…